Het dorp Bergen in Noord-Holland is een aantrekkelijk dorp, gelegen tegen de duinen. Die aantrekkingskracht is niet nieuw want al heel lang geleden vestigden zich hier op een strandwal de eerste mensen. Het dorp werd in de tiende eeuw voor het eerst vermeld, maar is mogelijk ouder. De oudste bewoning in dit gebied dateert van circa 3000 tot 1500 voor Christus. De strandwallen vormden ideale bewoningsplaatsen. Op de oudste strandwallen, die het meest oostelijk liggen, werden plaatsen als Alkmaar en Heiloo gesticht. Vanzelfsprekend werd daar ook begraven.
In 1910 werden ten oosten van Eibergen bij het dorpje Rekken de "Rekkense Inrichtingen tot de Verpleging van Zwakzinnigen" gesticht. De inrichtingen lagen in landelijk gebied niet ver van de Duitse grens. Langs de Dr. W.L. Slotlaan, Van Ouwenallerlaan, Kalverlaan en nog enkele straten, verrezen vanaf 1913 verschillende gebouwen, waaronder woningen, een boerderij, werkplaatsen, scholen, kantoren, garages en andere facilitaire voorzieningen zoals een zwembad en zelfs een begraafplaats.
Veel katholieke begraafplaatsen die in de negentiende eeuw gesticht werden, zouden niet tot stand zijn gekomen zonder particuliere initiatieven en giften. Belangrijke families die de kerk toegewijd waren, zorgden voor grond of geld om de aanleg van nieuwe begraafplaatsen mogelijk te maken. De mogelijkheid om katholieke begraafplaatsen aan te leggen en kerken te bouwen werd vanaf 1848 gewaarborgd door de vrijheid van godsdienst en gelijke bescherming van de kerkgenootschappen die toen in de Grondwet werden opgenomen. Met het herstel van de bisdommen in Nederland in 1853 kwam er ook weer een organisatie die zorg droeg voor nieuwe kerken, begraafplaatsen en parochies.
Joodse begraafplaatsen door het hele land vertellen ons een bijzondere geschiedenis. Ze vertellen van een volk en een geloof dat zich eeuwen geleden vestigde in een land dat het niet altijd op had met deze "andere" mensen. De Joden hielden sterk vast aan hun eigen waarden, normen en vooral hun geloof. Desondanks integreerden ze en werden ze een deel van ons land. Kenmerkend bleven evenwel hun synagogen, maar ook hun begraafplaatsen. Vaak in het veld aangelegd omdat in of nabij de stad niet wenselijk was. Daarnaast vertellen de veelal in onbruik geraakte begraafplaatsen nu ook van de holocaust in de Tweede Wereldoorlog. De open vlakken op Joodse begraafplaatsen spreken voor zich en anders doen de gedenktekens dat wel.
In 1492 kondigde de Spaanse koning Ferdinand II van Aragon een verbanningsdecreet af tegen Joden. Dat hij hiermee indirect de welvaart van Spanje op het spel zette, zal niet bij hem of anderen zijn opgekomen. Een van de gevolgen was namelijk dat veel Joden uit Spanje vertrokken. Een aantal bekeerde zich, maar vaak vertrokken ook zij later alsnog. In eerste instantie leek Portugal een veilig land, maar toen daar in 1548 ook de inquisitie werd ingesteld, vertrokken Joden naar andere landen rond de Middellandse en Adriatische Zee. Een deel vestigde zich in Antwerpen, dat in die tijd het centrum van de wereldhandel was. Toen de Spanjaarden in 1585 de stad innamen was het gedaan met de welvaart. Nadat tien jaar later ook andere Vlaamse steden te lijden kregen onder een blokkade van de Noordelijke provincies, trokken de kooplieden weg uit Antwerpen.
De Ommerschans
Tussen Ommen en Avereest lag van oudsher een woest en drassig gebied met daartussen een wat hogere zandrug. Over deze zandrug liep in het verleden een van de toegangswegen naar het noorden van ons land. Dat in zo'n gebied ooit duizenden armen opgeborgen zouden worden en talloze daarvan ook hier hun laatste rustplaats zouden vinden, leek weinig vanzelfsprekend.
In 1750 vestigden de eerste Joden zich in het Friese dorpje Noordwolde. Dat dorp was in de Middeleeuwen ontstaan aan de Drentse kant van de Lindevallei op een kruising van belangrijke wegen. Turfwinning zorgde ervoor dat het dorp uitgroeide tot de hoofdplaats van Weststellingwerf. Die rol werd in de negentiende eeuw overgenomen door Wolvega, maar Noordwolde bleef een belangrijk dorp. Dat had vooral te maken met de goede werkgelegenheid in de rietvlechterijen, mandenmakerijen en stoelenfabrieken. Die industrie was halverwege de negentiende eeuw ontstaan en zou leiden tot een grote bedrijvigheid. In de loop van de achttiende eeuw hadden zich nog enkele Joodse gezinnen in het dorp gevestigd, allen werkzaam in de handel.
Nieuwegein is gevormd rond de dorpskernen van Jutphaas en Vreeswijk. Het is een nog jonge gemeente, ontstaan in de jaren zeventig van de vorige eeuw en vooral bedoeld als groeikern voor het naburige Utrecht. In 1971 telde Nieuwegein 13.000 inwoners. Ruim vijftig jaar later zijn dat er meer dan 65.000. De nieuwe generatie begraaft of cremeert zijn doden op het naoorlogse Noorderveld, gelegen bij een industrieterrein. Oudere inwoners begraven hun doden vaak nog op een van de vier dorpskerkhoven die de gemeente rijk is.
Totdat de gemeente Gooise Meren ontstond, waar onder andere Naarden en Bussum in opgingen, lag de oude algemene begraafplaats van Naarden niet in de eigen gemeente. Dat mag vreemd klinken en menigeen zal er zich over verbazen, maar de situatie was al zo sinds 1830. In dat jaar werd de begraafplaats aangelegd op het grondgebeid van Bussum. Het was niet de enige gemeentelijke begraafplaats die op het grondgebied van een andere gemeente werd aangelegd, maar door gemeentelijke herindelingen of opheffing doet de situatie zich nog maar zelden voor. Ook in Naarden is de situatie na de herindeling van 2016 veranderd.
De voormalige gemeente Muiden (nu Gooise Meren) bestond uit het stadje Muiden en het dorp Muiderberg. Samen kenden de twee plaatsen vijf begraafplaatsen, waarvan maar liefst drie in Muiderberg. En twee daarvan zijn toch wel bijzonder te noemen binnen de funeraire geschiedenis van Nederland. Allereerst de grootste joodse begraafplaats van Nederland, eigendom van de Amsterdamse Joodse Gemeente en als tweede de familiebegraafplaats waar veel Lutheranen uit Amsterdam werden begraven. Beide begraafplaatsen representeren unieke uitingen op het gebied van de lijkbezorging. Maar ook de andere drie begraafplaatsen in de gemeente Muiden zijn de moeite van het bekijken waard. Jan van Mierlo, de voormalige beheerder van de joodse begraafplaats in Muiderberg, schreef erover.