Kenniscentrum Funerair Erfgoed

{seog:disable}

De website Dodenakkers.nl kwam online in 2001 en heeft zich na de oprichting van de gelijknamige stichting in 2002 ontwikkeld tot een kenniscentrum voor Nederlands funerair erfgoed, zowel in het binnenland als het buitenland. De medewerkers variëren van erfgoedprofessionals gespecialiseerd in funerair erfgoed tot toegewijde vrijwilligers met een brede expertise. De stichting beheert een uitgebreide website met meer dan 800 artikelen over Nederlands funerair erfgoed.

De eerste Nederlandse website over funerair erfgoed

In 2001 werd een start gemaakt met de website ‘Dood in Nederland’. Het initiatief was ontstaan vanwege de beperkte informatie die op dat moment op het internet te vinden was over begraafplaatsen en kerkhoven in Nederland. Uitgangspunt van de website was het (niet-commercieel) beschikbaar stellen van informatie over funerair erfgoed in Nederland. Al snel raakten verschillende mensen geïnteresseerd in het project en nauwelijks een jaar later, met Allerzielen 2002, werd de stichting Dodenakkers.nl opgericht. Rond 2010 werd afscheid genomen van de naam 'Dood in Nederland' en vanaf dat moment stond de website simpelweg bekend als 'Dodenakkers'. In 2018 werd de volledige titel van de website 'Dodenakkers - Funerair Erfgoed', waarbij ook een nieuw logo werd geintroduceerd.

In de eerste jaren is er een vaste groep medewerkers ontstaan met René ten Dam, Leon Bok en Marten Mulder. Tot 2011 was daarnaast Pim de Bie een van de vaste medewerkers van de website. Naast de vaste medewerkers hebben tientallen auteurs een of meerdere artikelen bijgedragen aan de website.

Het bestuur van de stichting voert haar werkzaamheden onbezoldigd uit.

Donateurs

Voor de instandhouding en het ontwikkelen van de website is de stichting afhankelijk van donateurs. Sinds december 2020 noemen we de vaste donateurs Funeraire Vrienden. Net als de medewerkers zijn ook de Vrienden en andere donateurs belangrijk voor de stichting. Samen houden zij de website ‘in de lucht’. De stichting probeert de Funeraire Vrienden periodiek een boek cadeau te doen als dank voor hun steun. Daarnaast ondersteunt de stichting zowel in Nederland als daarbuiten verschillende funeraire initiatieven, ondanks de beperkte financiële middelen die tot haar beschikking staan. Zo werd in 2018 de schoonmaak van een oude VOC-begraafplaats in Nagapattinam (India) medegefinancierd door de stichting. Door deze bijdrage kon de restauratie van een aantal grafmonumenten en de toegangspoort een aanvang nemen. 

Door de jaren heen zijn de bezoekersaantallen van de website toegenomen en sinds een aantal jaren stabiel. Zonder twijfel is de website de meest bezochte site over funerair erfgoed in Nederland. De bezoekersaantallen geven bovendien aan dat het funeraire erfgoed van Nederland een grote belangstelling geniet. Dit wordt bevestigd doordat de website steeds vaker als bron wordt vermeld en medewerkers veelvuldig geraadpleegd worden door beleidsmakers, historici, auteurs en historische verenigingen.

Dodenakkers in het buitenland

De stichting heeft op het gebied van Nederlandse begraafplaatsen in het buitenland grote expertise opgebouwd en is om die reden een partner van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) als het gaat om funerair erfgoed binnen het Programma Internationale Erfgoedsamenwerking (voorheen Gedeeld Cultureel Erfgoed). De afgelopen jaren is de stichting betrokken bij adviezen over (voormalige) Nederlandse begraafplaatsen in onder meer Suriname, Japan, Indonesië en India. Ook heeft Dodenakkers.nl geadviseerd over Nederlandse begraafplaatsen in Italië, Turkije en Zuid-Afrika. Medewerkers zetten zich bovendien in voor onderzoek naar gedeeld erfgoed in de Verenigde Staten, India en Suriname. In India is de stichting actief betrokken bij de restauratie van een aantal grafmonumenten op de Nederlandse begraafplaats Karikop in Nagapattinam, terwijl in Suriname de stichting ondersteuning biedt ten aanzien van de historische begraafplaatsen.

In december 2020 werd met steun van het Prins Bernard Cultuurfonds SharedCemeteries.net gelanceerd, een tweetalige website over funerair erfgoed in voormalige Nederlandse koloniën, posten en fortificaties wereldwijd. De website biedt naast overzichten en artikelen per land of regio verschillende verklarende woordenlijsten, een aanklikbare wereldkaart en een beeldbank. Verder wil de stichting met de portal voorzien in ondersteunende documentatie ten aanzien van beheer en behoud. In samenwerking met Stichting Gebouwd Erfgoed Suriname (SGES) is begonnen met het in kaart brengen van het funerair erfgoed in Suriname. In 2021 zal het funerair erfgoed in nog eens ruim twintig andere landen worden toegevoegd.

Publicaties en advieswerk

Medewerkers van de stichting verlenen regelmatig hun medewerking aan verschillende media. Medewerkers verzorg(d)en columns in tijdschriften zoals ‘Openbaar Bestuur’, het vakblad 'Uitvaart' en De Begraafplaats, het tijdschrift van de Landelijke Organisatie van Begraafplaatsen (LOB). Daarnaast zijn er tal van publicaties verschenen, zowel op internet en in tijdschriften, als ook boeken over begraafplaatsen, moordkruisen en grafpoëzie. In 2013 verscheen de eigen uitgave 'Graftrommels en (kunst)grafkransen in Nederland', het eerste standaardwerk over dit bijzondere funeraire object. Het boek werd heel positief ontvangen. In 2018 werd 'Begraven aan de andere kant van de baai' gepresenteerd, een boek over de geschiedenis van de Hollandsche begraafplaats in Nagasaki. Van dit boek verscheen ook een Engelstalige editie. In januari 2020 werd in Uitvaartmuseum Tot Zover de 'Canon van het Nederlands funerair Erfgoed' gepresenteerd. Samen met een breed samengestelde werkgroep werkt de stichting momenteel aan een tweede uitgave van de canon.

Naast advieswerk in het buitenland zijn medewerkers van de stichting vooral betrokken bij advieswerk in Nederland. Een aantal medewerkers is werkzaam als onafhankelijk funerair deskundige en adviseert eigenaren van begraafplaatsen over behoud van funeraire waarden. Onderdeel daarvan is het opstellen van cultuurhistorische waarderingen, redengevende omschrijvingen en inventarisaties.

In 2010 werd het Virtueel Depot voor Funeraire Cultuur gelanceerd. Met het Virtuele Depot faciliteert en bemiddelt de stichting bij funeraire objecten die anders verloren dreigen te gaan. Met het depot wil de stichting haar betrokkenheid voor het behoud van funerair erfgoed benadrukken. Op dit moment wordt samen met de LOB bestudeerd hoe het Virtuele Depot voor Funeraire Cultuur een doorstart kan maken.

Het advieswerk van de stichting betreft ook het publiceren van kengetallen over begraafplaatsen in Nederland. Naast een overzicht van het aantal begraafplaatsen in Nederland en kengetallen over de soort begraafplaatsen is per provincie een overzicht gemaakt. Daarin wordt niet alleen informatie gepresenteerd over het aantal begraafplaatsen, maar ook over het totale oppervlakte, de bescherming en andere wetenswaardigheden. De overzichten van begraafplaatsen zijn onder meer beschikbaar gesteld aan de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed voor de kaartlaag Religie en Begraven.

Anno 2022

Voorjaar 2018 lanceerde de stichting de vierde en huidige versie van de website, 'Dodenakkers 4.0'. Nieuwe inzichten rondom webdesign hebben er in 2022 toe geleid dat talloze artikelen worden vernieuwd, met niet alleen een nieuwe opmaak, maar ook verbeterde foto’s en inhoudelijke informatie.

In 2020 ging de stichting een verbinding aan met het Prins Bernard Cultuurfonds door schrijversgraven die door het Fonds Perzik van Onsterfelijkheid gerestaureerd zijn, onder de aandacht te brengen. Medewerkers van de stichting brengen bovendien ten aanzien van de restauraties hun advies uit.

De oorspronkelijke uitgangspunten uit 2001 gelden nog steeds, namelijk het aanbieden van informatie over funerair erfgoed in Nederland en daar door de geschiedenis mee verbonden plaatsen en gebieden. Op deze wijze hoopt de stichting blijvend een inhoudelijke bijdrage te kunnen leveren aan het behoud van funerair erfgoed.