‘Begraven aan de andere kant van de baai - Overblijfselen van Nederlands funerair erfgoed in Japan uit de periode 1609-1870' is een uitgave van stichting Dodenakkers.nl en is tot stand gekomen met steun van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Bureau Funeraire Adviezen en Bureau Funeralia.
{seog:disable}In 1600 bereikte het Nederlandse schip Liefde per ongeluk Japan. Het doel was eigenlijk om via Straat Magelhaes een doorgang te vinden naar de Molukken. Het zou echter het begin betekenen van een lange en bijzondere handelsrelatie tussen twee landen. De Portugezen waren aanvankelijk de belangrijkste Westerse handelspartner voor de Japanners, maar hun pogingen om de Japanse bevolking te bekeren werden als bijzonder bedreigend ervaren door de machthebbers. Het zou dan ook niet lang duren voordat het christendom werd verboden en de Portugezen werden verbannen naar een klein kunstmatig eilandje, genaamd Dejima, in de haven van Nagasaki. De Nederlanders handelden op dat moment vanuit het havenstadje Hirado. Daar kwam in 1641 een einde aan toen de Japanners de Portugezen met geweld het land uit jaagden en de Nederlanders dwongen om te verhuizen naar Dejima.
Toen het katholicisme in 1614 werd verboden, werden alle christelijke symbolen en inscripties verwijderd. Ook christelijke grafstenen moesten verwijderd worden. Slechts een beperkt aantal christelijke grafstenen heeft de zuiveringen doorstaan. Recent onderzoek heeft aangetoond dat er nog 192 grafstenen uit die periode bewaard zijn gebleven. In Hirado zijn geen funeraire sporen te vinden van de Nederlandse aanwezigheid daar, hoewel het zeker is dat er een Nederlandse begraafplaats is geweest. In Nagasaki is meer bewaard gebleven, hoewel de doden daar eerst verplicht een zeemansgraf kregen. Het duurde tot 1654 voordat de Nederlanders toestemming kregen hun doden te begraven ‘aan de andere kant van de baai’. Onderzoek wijst uit dat er meer dan 700 doden moeten zijn begraven, echter zijn er op de Hollandsche Begraafplaats slechts 41 grafstenen te vinden, waaronder een aantal voor Engelse en Russische doden. De oudste grafsteen vermeldt bovendien pas een overlijdensjaar van 1777. Aannemelijk is dat de huidige begraafplaats zijn vorm heeft gekregen rond 1840, toen een muur werd opgetrokken en de begraafplaats werd afgesloten met een houten hekwerk.
De grafmonumenten op de Hollandsche Begraafplaats bestrijken de periode van de laatste dagen van de VOC, met het graf van een opperhoofd en een gezagvoerder, de begraven opvarenden van marine en handelsschepen uit de eerste helft van de negentiende eeuw en handelaren die naar Nagasaki kwamen na het openstellen van Japan. Hun graven verhalen over de militaire relaties tussen de twee landen, de handelscontacten en de positie van Japan tussen verschillende handelscentra in zuidoost Azië. Zelfs de rol van de vrouw en het kind komen tot uiting in de graven. Het meest opvallende grafmonument is dat voor Hendrik Duurkoop, opperhoofd en overleden op weg naar Dejima. Zijn dood werd aanvankelijk geheim gehouden zodat het voorkwam alsof hij levend in Japan was gearriveerd, waarna zijn overlijden officieel aangekondigd kon worden. Zijn overlijden en begrafenis geeft daarom inzicht in de fragiele relatie die de Nederlanders hadden met de Japanse machthebbers. Niet alleen is de begrafenis van Duurkoop bijzonder, ook de geschiedenis van zijn grafsteen is gecompliceerd en onderwerp van tal van studies.
Naast de begraafplaats in Nagasaki zijn er op verschillende locaties in Japan tijdens de VOC-periode nog enkele Nederlanders begraven, waarbij met name de begrafenis van Otto Wacker in Tokyo een rol speelde bij het ontstaan van de begraafplaats in Nagasaki. De toekomst van de begraafplaats is verzekerd door de inzet van de Nederlandse ambassade in Japan, die door de Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en stichting Dodenakkers.nl een managementplan heeft laten opstellen.
Eind 2017 is de Omotemonbashi-brug tussen Nagasaki en Dejima in ere hersteld, waardoor er letterlijk een brug is geslagen tussen heden en verleden. Het verleden waarvan de begraafplaats een tastbaar onderdeel uitmaakt in de geschiedenis van Nagasaki en de relatie tussen Japan en Nederland in het bijzonder. Die geschiedenis is nog niet volledig ontrafeld en veel is nog onbekend over de begraafplaatsen rond Hirado en over de begraafplaats in Nagasaki met zijn honderden doden. Deze publicatie hoopt met zowel een Nederlandstalige als een Engelstalige editie een aanzet te geven voor nader onderzoek, waardoor een breed publiek kennis kan maken met ons gezamenlijke erfgoed.
--
‘Begraven aan de andere kant van de baai - Overblijfselen van Nederlands funerair erfgoed in Japan uit de periode 1609-1870' is een uitgave van stichting Dodenakkers.nl en is tot stand gekomen met steun van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Bureau Funeraire Adviezen en Bureau Funeralia.
Eindredactie: Leon Bok, René ten Dam.
Auteurs.: Leon Bok, Brian Burke-Gaffney, Jean-Paul Corten, René ten Dam, Leon Derksen, Ryuji Hiraoka, Martijn Manders.
Tekstredactie: José Hageman.
Prijs € 24,50
N.B. Het boek is ook verschenen in een Engelstalige editie 'Buried at the other side of the bay'.
112 pagina's met 35 kleurenafbeeldingen
ISBN: 9789402169577
Het boek is te bestellen in onze webshop.
