Historische afbeeldingen zijn er in alle soorten en maten, maar een opvallende vorm is toch wel de prentbriefkaart. En in het bijzonder prentbriefkaarten van begraafplaatsen. Niets zo vreemd als de groeten krijgen met de afbeelding van een begraafplaats. Wenste de afzender de ontvanger wellicht een voortijdig einde?
'Groeten uit Rotterdam' zegt deze, vaak afgebeelde kaart uit 1902. Te zien is hoe een begrafenisstoet aankomt bij het poortgebouw van de Algemene Begraafplaats Crooswijk. Destijds was de ingang nog gelegen aan de Crooswijksebocht. Nog geen twintig jaar later zou na een uitbreiding van de begraafplaats een nieuwe ingang in gebruik worden genomen aan de Kerkhoflaan. Deze ingang wordt nog steeds gebruikt, maar mist duidelijk de grandeur van de oorspronkelijke ingang. Misschien zou het een idee kunnen zijn om ook de oude ingang weer in gebruik te nemen en daarmee iets van het oude aanzien terug te brengen.
Dit artikel verscheen eerder in de nieuwsbrief van september 2007
Wellicht dat u, net zoals ik, regelmatig hebt rondgelopen op een begraafplaats met enige aandrang. Op veel begraafplaatsen rest dan vaak alleen burgerlijke ongehoorzaamheid... Grotere begraafplaatsen kennen evenwel nette toiletgebouwtjes of toiletblokken bij aula of poortgebouw. Net en modern comfort dat voor veel bezoekers onmisbaar is. Maar ook op kleinere begraafplaatsen en kerkhoven was behoefte aan een fatsoenlijke gelegenheid voor de toiletgang van kerkgangers of begraafplaatsbezoekers. Veel van die gelegenheden zijn dan ook tegen een kerk of toren gebouwd of ze zijn opgenomen in het lijkenhuisje. In sommige gevallen vraag je wel eens af hoe men tientallen jaren geleden nou aankeek tegen het idee dat iemand hooguit een halve meter van een graf zijn behoefte deed! Toch kennen nog tientallen begraafplaatsen en kerkhoven een pisbak of kakdoos. Veel van die gelegenheden zijn in onbruik geraakt omdat het wellicht niet meer op prijs werd gesteld of juist gewoon omdat de stank te erg werd.
Dit keer een urinoir bij de hervormde kerk in IJsselmuiden, gemeente Kampen. Van een kerkhof is hier nauwelijks sprake meer, maar een aantal stenen herinnert nog aan die functie. Bezoekers van kerk en kerkhof konden gebruik maken van maar liefst drie pisruimten die naast de toren, vlak bij de toegang van de kerk, gesitueerd zijn.
Dwars op de torenmuur is een bakstenen muur opgetrokken die aan de zijkanten is doorgetrokken. Bovenop is de muur afgewerkt met een laag van kop geplaatste stenen en even boven het maaiveld is een sierrand ingewerkt. Aan de binnenkant zijn twee lagere muurtjes opgetrokken zodat drie ruimten ontstaan. De muurtjes zijn tot ruim anderhalve meter afgewerkt met cement en kennen daarboven een getrapte opbouw. De wanden zijn bekleed met platen, vermoedelijk asbest. Het geheel staat op een betonplaat met over de gehele lengte een goot die de urine afvoert.
De kerk is een rijksmonument, maar het urinoir wordt niet genoemd in de omschrijving. Waarschijnlijk is het urinoir voor de oorlog geplaatst en later vernieuwd. Of het nog gebruikt wordt is niet bekend.
Dit artikel verscheen eerder in de nieuwsbrief van december 2009
Wellicht dat u, net zoals ik, regelmatig hebt rondgelopen op een begraafplaats met enige aandrang. Op veel begraafplaatsen rest dan vaak alleen burgerlijke ongehoorzaamheid... Grotere begraafplaatsen kennen evenwel nette toiletgebouwtjes of toiletblokken bij aula of poortgebouw. Net en modern comfort dat voor veel bezoekers onmisbaar is. Maar ook op kleinere begraafplaatsen en kerkhoven was behoefte aan een fatsoenlijke gelegenheid voor de toiletgang van kerkgangers of begraafplaatsbezoekers. Veel van die gelegenheden zijn dan ook tegen een kerk of toren gebouwd of ze zijn opgenomen in het lijkenhuisje. In sommige gevallen vraag je wel eens af hoe men tientallen jaren geleden nou aankeek tegen het idee dat iemand hooguit een halve meter van een graf zijn behoefte deed! Toch kennen nog tientallen begraafplaatsen en kerkhoven een pisbak of kakdoos. Veel van die gelegenheden zijn in onbruik geraakt omdat het wellicht niet meer op prijs werd gesteld of juist gewoon omdat de stank te erg werd.
Dit keer een pisbak bij de hervormde kerk in Sondel, gemeente Gaasterlân-Sleat. Net als in de voorgaande afleveringen is dit ook weer een vrij eenvoudige constructie. Een haakse muur, opgetrokken van baksteen, is op een betonplaat gezet met de opening afgekeerd van de ingang van het kerkhof. De dubbelsteens muur is met één zijde aan de kerkgevel verbonden met een flinke voeg die opgevuld is met cement. Aan de bovenzijde is de muur voorzien van een rollaag met op de hoeken accenten van natuursteen. Een pisbak hangt in het hoekje van de muur. Die pisbak is wat vreemd gevormd maar zal zondermeer geschikt zijn geweest voor zijn functie. Een spoelknop ontbreekt maar er loopt nog wel een afvoer door de betonplaat. Ook is nog een afvoergat zichtbaar op de scheiding tussen plaat en muur. Beide afvoeren zijn vermoedelijk op een ondergrondse afvoer aangesloten want aan de buitenzijde zijn geen sporen daarvan te zien. De kerk zelf dateert van 1870 maar het urinoir is hier waarschijnlijk veel later aangebracht. Vermoedelijk is het in de jaren dertig van de 20ste eeuw geplaatst, maar later is ook mogelijk.
Dit artikel verscheen eerder in de nieuwsbrief van september 2009
Wellicht dat u, net zoals ik, regelmatig hebt rondgelopen op een begraafplaats met enige aandrang. Op veel begraafplaatsen rest dan vaak alleen burgerlijke ongehoorzaamheid... Grotere begraafplaatsen kennen evenwel nette toiletgebouwtjes of toiletblokken bij aula of poortgebouw. Netjes en modern comfort die voor veel bezoekers onmisbaar is. Maar ook op kleinere begraafplaatsen en kerkhoven was behoefte aan een fatsoenlijke gelegenheid voor de toiletgang van kerkgangers of begraafplaatsbezoekers. Veel van die gelegenheden zijn dan ook vastgebouwd aan het kerkgebouw, de toren of aan het lijkenhuisje. In sommige gevallen vraag je wel eens af hoe men tientallen jaren geleden nou aankeek tegen het idee dat iemand hooguit een halve meter van een graf zijn behoefte deed! Toch kennen nog tientallen begraafplaatsen en kerkhoven een pisbak of kakdoos. Veel van die gelegenheden zijn in onbruik geraakt omdat wellicht het niet meer op prijs werd gesteld of juist gewoon omdat de stank te erg werd.
Troffen we in eerdere afleveringen speciaal gebouwde urinoirs waarbij beton werd toegepast, dit keer een wat eenvoudiger bouwsel in het Brabantse Waspik-Zuid. Op het kerkhof van de Theresiakerk is wat achteraf een urinoir aangebracht. De eenvoud zit in het gebruikte materiaal, maar ook in het ontwerp. Een houten wandje in L-vorm met nog een kleine afscheiding maken dat niet iedereen zicht heeft op de pisbak. Die bestaat uit een porseleinen urinoir zoals je ook wel in kroegen of restaurants aan kunt treffen. Qua vormgeving lijkt het een al wat ouder exemplaar. De afvoer bestaat uit een pvc-pijp, maar doortrekken kan niet (meer). Een wasbakje is in de buurt ook niet te vinden. Het urinoir lijkt hier al heel wat jaren te zitten, maar waarschijnlijk is het nog niet zo oud. Mogelijk heeft het eerder een andersoortige voorganger gehad. In ieder geval kan er nog steeds een plas gedaan worden.
Dit artikel verscheen in de nieuwsbrief van juni 2009