Wellicht dat u, net zoals ik, regelmatig hebt rondgelopen op een begraafplaats met enige aandrang. Op veel begraafplaatsen rest dan vaak alleen burgerlijke ongehoorzaamheid... Grotere begraafplaatsen kennen evenwel nette toiletgebouwtjes of toiletblokken bij aula of poortgebouw. Net en modern comfort dat voor veel bezoekers onmisbaar is. Maar ook op kleinere begraafplaatsen en kerkhoven was behoefte aan een fatsoenlijke gelegenheid voor de toiletgang van kerkgangers of begraafplaatsbezoekers. Veel van die gelegenheden zijn dan ook tegen een kerk of toren gebouwd of ze zijn opgenomen in het lijkenhuisje. In sommige gevallen vraag je wel eens af hoe men tientallen jaren geleden nou aankeek tegen het idee dat iemand hooguit een halve meter van een graf zijn behoefte deed! Toch kennen nog tientallen begraafplaatsen en kerkhoven een pisbak of kakdoos. Veel van die gelegenheden zijn in onbruik geraakt omdat het wellicht niet meer op prijs werd gesteld of juist gewoon omdat de stank te erg werd.
Dit keer een pisbak bij de hervormde kerk in Sondel, gemeente Gaasterlân-Sleat. Net als in de voorgaande afleveringen is dit ook weer een vrij eenvoudige constructie. Een haakse muur, opgetrokken van baksteen, is op een betonplaat gezet met de opening afgekeerd van de ingang van het kerkhof. De dubbelsteens muur is met één zijde aan de kerkgevel verbonden met een flinke voeg die opgevuld is met cement. Aan de bovenzijde is de muur voorzien van een rollaag met op de hoeken accenten van natuursteen. Een pisbak hangt in het hoekje van de muur. Die pisbak is wat vreemd gevormd maar zal zondermeer geschikt zijn geweest voor zijn functie. Een spoelknop ontbreekt maar er loopt nog wel een afvoer door de betonplaat. Ook is nog een afvoergat zichtbaar op de scheiding tussen plaat en muur. Beide afvoeren zijn vermoedelijk op een ondergrondse afvoer aangesloten want aan de buitenzijde zijn geen sporen daarvan te zien. De kerk zelf dateert van 1870 maar het urinoir is hier waarschijnlijk veel later aangebracht. Vermoedelijk is het in de jaren dertig van de 20ste eeuw geplaatst, maar later is ook mogelijk.
Dit artikel verscheen eerder in de nieuwsbrief van september 2009
