* Driesum 12 november 1956 - † Groningen 24 september 1996
"Een mens wordt geboren en hij gaat dood. Daar tussenin bestaat er de mogelijkheid om te dammen" - Jannes van der Wal
Jannes groeide op in Tjalleberd. Zoals in vrijwel ieder gezin leerde zijn vader hem dammen. Hij had zoveel aanleg dat hij in reeds in 1974 Nederlands Jeugdkampioen werd. Na de lagere school doorliep hij met glans het gymnasium. Een studie wiskunde beëindigde hij na twee jaar om zich geheel aan het dammen te kunnen wijden. En niet zonder resultaat. In 1981 werd hij kampioen van Nederland en bereikte in 1982 het hoogst haalbare in de damsport. Hij werd in Sao Paolo in Brazilië wereldkampioen. Ook in de jaren 1984,1985 en 1987 was hij de beste dammer van Nederland. Zijn sterk aanvallende spel werd bewonderd. Hij speelde veel toernooien die hij vrijwel altijd winnend afsloot. Ook in simultaan spelen behoorde hij tot het beste wat Nederland ooit voortbracht. Op 10 december 1994 speelde hij een damsimultaan bij het Nieuwsblad van het Noorden 72 partijen, uitslag 72-0. Tot september 2006 was hij recordhouder van deze spelsoort met 225 partijen waarvan hij 93% won. Deze prestatie is in het Guinness Book of Records opgenomen.
Jannes van der Wal
(bron: ANP Historisch Archief)
Jannes had een complexe persoonlijkheid. Enerzijds kon hij fel van leer trekken als iets hem niet zinde. Damarbiters brak soms het zweet uit als hun interventie in een partij van Jannes nodig was. Anderzijds was hij goedmoedig en beminnelijk. Regelmatig gedroeg hij zich als een malloot. Zijn opvallende verschijning en excentrieke gedrag, zowel achter het dambord als in het gewone leven, werkte op de lachspieren, zijn reacties waren onvoorspelbaar. Na het behalen van het wereldkampioenschap nodigde Mies Bouman hem uit om in haar praatprogramma iets over zijn leven te vertellen. 'Vertel eens wat over jezelf', vroeg ze. Er kwam geen antwoord, Jannes hulde zich in een diep zwijgen. 'Jannes, hoe oud ben je?' probeerde Mies nogeens. Jannes grijnsde, nam een slokje water en grijnsde opnieuw. Heel aan het tv-toestel gekluisterde Nederland stond de tenen krom in de schoenen. Mies giechelde wat en er ontstond een minutenlang zwijgen. Toen dit geruime tijd had geduurd dacht Mies de situatie te redden door te zeggen dat ze dan maar een (marsepeinen) damsteen van het naast haar staande dambord zou opeten. Na de uitzending verklaarde Jannes dat de eenvoud van de vragen hem had gehinderd en dat hij daardoor geblokkeerd was geraakt. Maar door dit optreden werd Jannes wel op slag in heel Nederland bekend. En omdat hij van het dammen alleen niet kon leven ging hij vaak in op de veelvuldige uitnodigingen om op tv te verschijnen. Bij Ivo Niehe, Barend en Van Dorp, Rondom Tien en het programma Klasgenoten. Ook was hij tv-analist tijdens de reeks uitzendingen waarin verslag werd gedaan van de damtweekamp Sijbrands - Tsjizov. Vermaard is de historie rondom Jannes toen hij op weg naar Utrecht voor een wedstrijd in het kader van het Nederlands damkampioenschap in de trein in slaap viel en daardoor de wedstrijd miste. In 1984 schreef hij een boekje met probleemstandjes, Mooi slagwerk, gevolgd door Nieuwe standjes. Zijn derde boek Inleiding tot het damspel verscheen in 1985. Naar mate de tijd vorderde keerde hij zich van de wedstrijddamsport af. Wel bleef hij simultaanpartijen spelen maar onderhand begon hij zich aangetrokken te voelen tot het schaken. "Dammen is werken, schaken is lol" zei hij. Op tv deed hij vernietigende uitspraken over dammen, het aantal remises was te groot, vond hij. Hij verzon een paar regels om van die remises af te komen, "doordammen" noemde hij het.
In de zomer van 1996 werd Jannes ernstig ziek. De ziekte van Hodgkin, lymfeklierkanker, ondermijnde zijn lichaam. Hij werd in een Gronings ziekenhuis opgenomen, de laatste dagen van zijn leven verbleef hij echter thuis in de Nieuwstraat in Groningen. In de vroege ochtend van dinsdag 24 september 1996 overleed hij na amper twee maanden ziek te zijn geweest. Hij is begraven op de oude Algemene begraafplaats in Opeinde, rij 33. Op zijn grafsteen staat Ta Oantinken oan Jannes van der Wal, *12-11-1956 +24-9-1996, De flagge is fallen. Rob Clerk, eveneens een groot dammer, zei over Jannes "Hij was geniaal als dammer en uniek als mens". Het Nieuwsblad van het Noorden memoreerde hem o.a. door een eerder gepubliceerd verhaal van Jannes zelf Ben ik gek of niet opnieuw te plaatsen.
Grafmonument Jannes van der Wal
In 1996 maakte Rein Hazewinkel een documentaire film over het leven van Jannes van der Wal. In deze film Jannes rekent Hazewinkel af met de gedachte dat Van der Wal een pias, een onnozele hals zou zijn geweest. Jannes had zijn eigenaardigheden, maar was een kleurrijk en oorspronkelijk persoon.
Literatuur
- Jaap Kiers en Bauke Nielsen: Jannes. Profiel van de bijzondere denksporter Jannes van der Wal (1997)
* Voorschoten 11 juni 1869 – † Durres (voorheen Durazzo, Alb.) 15 juni 1914
Op 11 juni 1869 werd Thomson geboren te Voorschoten. Van oorsprong was de familie afkomstig uit Schotland en telde onder haar leden een aantal militairen. Het was daarom niet vreemd, dat Thomson koos voor het militaire beroep. Na zijn militaire opleiding volgde de militaire loopbaan, die hem naar het toenmalige Nederlands-Indië bracht, waar hij van 1894-1896 als luitenant van het KNIL betrokken was bij de oorlog te Atjeh. Aan de eerste overwinning na het verraad van één van de invloedrijke hoofden van Atjeh, Toekoe Oemar, heeft Thomson niet weinig bijgedragen. Zijn verdiensten in die periode werden daarom zo gewaardeerd, dat hem, bij zijn terugkeer in Nederland, de Militaire Willemsorde der 4e klasse werd verleend.
* Haarlem 25 maart 1702 – † Haarlem 8 april 1778
Pieter Teyler van der Hulst was een telg uit een Doopsgezind geslacht, actief in de textielnijverheid, dat in de zestiende eeuw vanuit Schotland om religieuze redenen naar Haarlem was uitgeweken. Net als zijn vader was Pieter Teyler een succesvol laken- en zijdekoopman; vanaf 1763 verlegde hij zijn activiteiten echter steeds meer naar de financiële wereld. Als typisch vertegenwoordiger van de Verlichting had Teyler een brede belangstelling voor wetenschap en kunst. Op beide terreinen legde hij verzamelingen aan. Daarnaast was hij zeer geïnteresseerd in theologie. In 17[..] trouwde hij met Helena Wijnands Verschaven.
In 1756, kort na de dood van zijn echtgenote, maakte Pieter Teyler zijn testament op. Hij vermaakte zijn aanzienlijke vermogen aan een stichting die bestuurd moest worden door vijf directeuren, gekozen onder zijn Doopsgezinde vrienden. Als doelstellingen van de stichting noemde Teyler het bevorderen van godsdienst en het stimuleren van kunsten en wetenschappen. Teylers Stichting is nog steeds actief op die terreinen, middels het uitschrijven van prijsvragen door de twee geleerde Genootschappen die onder de stichting ressorteren.
Gedenkteken voor Teyler in het trappenhuis bij de Ovale Zaal.Liefdadigheid en armenzorg behoren ook tot de doelstellingen van Teylers Stichting. Uit hoofde van het testament werd de Stichting in 1778, na Pieter Teylers overlijden, eigenaar van zijn woonhuis aan de Damstraat en van zijn verzamelingen op het gebied van natuurlijke historie, penning- en tekenkunst, alsmede van zijn boekerij.
Graf Teylers in de Grote St. Bavokerk van HaarlemHoewel de eerste directeuren weinig belang zagen in Teylers eigen collectie, die grotendeels van de hand gedaan werd, gaven zij Leendert Viervant in 1779 opdracht tot het ontwerpen van een ‘Boek- en Konstzael’ achter het Fundatiehuis. Zo onstond de Ovale Zaal, die in 1784 voor het publiek openging.
Dankzij Pieter Teyler hebben wij daar nog steeds toegang tot de kunst en wetenschap uit de afgelopen eeuwen. Teyler ligt begraven in de Grote St. Bavokerk op de Grote Markt in Haarlem.
Literatuur
- 'Teyler' 1778-1978 Studies en bijdragen over Teylers Stichting naar aanleiding van het tweede eeuwfeest.
- De idealen van Pieter Teyler Een erfenis uit de verlichting (2006)
Internet
* Heerenveen 17 november 1894 - † Almocageme (Por) 17 juni 1983
Aan de noordzijde van het dorp Raard, enkele kilometers ten westen van Dokkum, is de terp afgegraven. De weg, die in 1870 werd aangelegd, draagt de naam Van Kleffensweg; een naam, die de nieuwsgierigheid prikkelt. Er maakte eens een minister Van Kleffens deel uit van de regering. Hij was het die model stond voor minister Kleffens in het boekwerkje van Godfried Bomans: Pa Pinkelman in de politiek.