Termen en Begrippen

Een gebouw waar stoffelijke overschotten in een oven worden verbrand, of te wel gecremeerd. Het woord is afgeleid van het Latijnse ‘cremare’, wat verbranden betekent.

Letterlijk verborgen plaats. Gebruikt om de ruimte onder het koor van een kerk aan te duiden. Crypten worden dikwijls gebruikt als grafkelder. Zeer grote crypten hebben soms verschillende (graf) kamers.

Dakvormige constructie, meestal van hout, dat in de lengterichting op een vers graf wordt geplaatst. Niet te verwarren met een baarhuisje of lijkenhuisje.

Een populaire verklaring voor het gebruik van dodenlantaarns is het weren van demonen en de duivel op het kerkhof. Echter vanuit de christelijke leer staat het licht symbool voor God en ook Christus wordt het licht genoemd ('Ik ben het licht voor de wereld' Joh. 8:12).

Het gebruik van een dodenlantaarn op een kerkhof werd na de Reformatie in Nederland afgeschaft. Wel bleef het gebruik om een lantaarn aan het sterfhuis te bevestigen in zwang. Echter deze lantaarn had geen kaars en symboliseerde daarmee het uitgedoofde leven. De dodenlantaarns op een kerkhof bestaan vaak uit een toren met bovenin een bron van licht. Soms bevindt de lantaarn zich ook als bouwsel op of aan een kerkhofmuur. 

Dodenlantaarns vinden we tegenwoordig onder meer nog in Deurne, op het Catharijnekerkhof in Eindhoven en begraafplaats 'Gedenckt te sterven' waar in 2013 ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de begraafplaats een dodenlantaarn werd geplaatst. Het voorbeeld bevindt zich op het katholieke kerkhof bij de St. Nicolaaskerk in Jutphaas, Nieuwegein.

Huisje bedoeld als toevluchtsoord voor drenkelingen of in een funeraire betekenis; huisje voor personen die verdronken zijn en aangespoeld of aangetroffen zijn.

In de Middeleeuwen ontstond bij de mensen de vrees voor het Vagevuur en de Duivel. De Duivel werd destijds veelal voorgesteld met hoorns en bokkepoten. Mocht de Duivel het kerkhof willen betreden, dan zou hij met zijn poten blijven steken in het rooster. Al snel raakte de naam duivelsrooster ingeburgerd. 

Door zijn ligging tussen de profane en de kerkelijke wereld, was het rooster een stukje niemandsland. In Schagen zou hiermee de neutrale positie van de kiezers worden getoond. Omdat de roosters de grens aanduiden tussen de twee werelden, zijn vermoedelijk de meeste kerkhofroosters met de reformatie opgebroken, waarmee de grens tussen kerk en wereld aldus werd opgeheven.

Hoewel de roosters waarschijnlijk in elke Nederlandse plaats hebben gelegen, zijn er nog maar enkele bewaard gebleven. In het Drentse dorp Havelte vindt men aan beide zijden van de kerk nog duivelsroosters. Ook in Borger (Dr.) is nog een fraai exemplaar terug te vinden.

Roosters of restanten van roosters zijn er verder nog in Ruinerwold (Dr.) en Delden (O.). De roosters in Havelte en Ruinerwold zijn aangewezen als rijksmonument. In Zweeloo werd in 2013 een duivelsrooster geplaatst op initiatief van de historische vereniging.

Als stijlbenaming een aanduiding van die vormen van beeldende kunst, voornamelijk uit de tweede helft van de 19de eeuw, waarbij elementen van verschillende voorafgaande stijlen zijn samengevoegd.

Grafschrift op een muur of pijler van een kerkgebouw, boven of nabij het graf aangebracht en al dan niet versierd.

Metselconstructie bovenop beëindiging van een muur of gevelvlak. Deze methode zorgt ervoor dat de muur niet inwatert. Er zijn verschillende manieren om de ezelsrug te maken, maar het meestal worden de stenen in een hoek van 45 graden geplaatst met een overstek.

Gehouwen of gesneden slinger van bloemen of vruchten.

Middelste deel van horizontaal balkwerk tussen architraaf en kroonlijst. Ook: horizontale band tot afgrenzing van de bovenzijde van een tekstvlak. Soms is deze band geaccentueerd met lijstwerk of gedecoreerd met allerlei motieven.

Het resultaat van een handmatige sierbewerking van een natuurstenen oppervlak, frijnen genaamd.

Bekroning van een gevel, dakkapel, venster of grafmonument door een driehoekig of segmentvormig element. In sommige gevallen is het fronton doorbroken door bollen, vazen of een obelisk. Wordt ook wel tympaan genoemd. Bij grafmonumenten vaak beëindigd door acroteria.

In de 21ste eeuw is het begrip ‘funeraire cultuur’ langzaam de aanduiding geworden voor alles wat te maken heeft met uitingen rondom de dood in de vorm van begraven, rouw (funeraire riten en rituelen) en daaruit voortvloeiend begraafplaatsen, kerkhoven en grafmonumenten (funerair erfgoed).

Tuinstijl waarbij de landschapsstijl in combinatie met regelmatige structuren wordt toegepast.