Termen en Begrippen

Dakvormige constructie, meestal van hout, dat in de lengterichting op een vers graf wordt geplaatst. Niet te verwarren met een baarhuisje of lijkenhuisje.

Een populaire verklaring voor het gebruik van dodenlantaarns is het weren van demonen en de duivel op het kerkhof. Echter vanuit de christelijke leer staat het licht symbool voor God en ook Christus wordt het licht genoemd ('Ik ben het licht voor de wereld' Joh. 8:12).

Het gebruik van een dodenlantaarn op een kerkhof werd na de Reformatie in Nederland afgeschaft. Wel bleef het gebruik om een lantaarn aan het sterfhuis te bevestigen in zwang. Echter deze lantaarn had geen kaars en symboliseerde daarmee het uitgedoofde leven. De dodenlantaarns op een kerkhof bestaan vaak uit een toren met bovenin een bron van licht. Soms bevindt de lantaarn zich ook als bouwsel op of aan een kerkhofmuur. 

Dodenlantaarns vinden we tegenwoordig onder meer nog in Deurne, op het Catharijnekerkhof in Eindhoven en begraafplaats 'Gedenckt te sterven' waar in 2013 ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de begraafplaats een dodenlantaarn werd geplaatst. Het voorbeeld bevindt zich op het katholieke kerkhof bij de St. Nicolaaskerk in Jutphaas, Nieuwegein.

Huisje bedoeld als toevluchtsoord voor drenkelingen of in een funeraire betekenis; huisje voor personen die verdronken zijn en aangespoeld of aangetroffen zijn.

In de Middeleeuwen ontstond bij de mensen de vrees voor het Vagevuur en de Duivel. De Duivel werd destijds veelal voorgesteld met hoorns en bokkepoten. Mocht de Duivel het kerkhof willen betreden, dan zou hij met zijn poten blijven steken in het rooster. Al snel raakte de naam duivelsrooster ingeburgerd. 

Door zijn ligging tussen de profane en de kerkelijke wereld, was het rooster een stukje niemandsland. In Schagen zou hiermee de neutrale positie van de kiezers worden getoond. Omdat de roosters de grens aanduiden tussen de twee werelden, zijn vermoedelijk de meeste kerkhofroosters met de reformatie opgebroken, waarmee de grens tussen kerk en wereld aldus werd opgeheven.

Hoewel de roosters waarschijnlijk in elke Nederlandse plaats hebben gelegen, zijn er nog maar enkele bewaard gebleven. In het Drentse dorp Havelte vindt men aan beide zijden van de kerk nog duivelsroosters. Ook in Borger (Dr.) is nog een fraai exemplaar terug te vinden.

Roosters of restanten van roosters zijn er verder nog in Ruinerwold (Dr.) en Delden (O.). De roosters in Havelte en Ruinerwold zijn aangewezen als rijksmonument. In Zweeloo werd in 2013 een duivelsrooster geplaatst op initiatief van de historische vereniging.