Niet alle begraafplaats zijn zomaar te bezoeken. Dat geldt met name voor particuliere begraafplaatsen, waarvan er veel in handen zijn van families. Daarnaast zijn er veel particuliere begraafplaatsen in handen van stichtingen of bedrijven. Nederland kent momenteel 262 particuliere begraafplaatsen, maar met een nogal verschillende achtergrond. Ruim 50% is in handen van een familie, al dan niet met een adellijke achtergrond. Hun begraafplaatsen zijn vooral aangelegd in de negentiende eeuw op eigen grond omdat ze hun grafkelder in de kerk kwijtraakten. Maar zelfs nog in onze tijd worden er familiebegraafplaatsen gesticht. Een andere grote categorie betreft particuliere begraafplaatsen in handen van een stichting. Ruim 81% van alle bekende particuliere begraafplaatsen is inmiddels bezocht. Juist bij die bezoeken blijkt soms dat begraafplaatsen in andere handen zijn gekomen. Net als bij kloosterbegraafplaatsen is het delen van informatie over sommige particuliere begraafplaatsen niet vanzelfsprekend. In enkele gevallen is met eigenaars afgesproken dat niets gepubliceerd wordt.
Om een goed inzicht te krijgen in Nederlandse begraafplaatsen worden deze allemaal bezocht. De gegevens worden vastgelegd in een database en dat is geen gemakkelijke taak. Enerzijds komen er vanzelfsprekend nog steeds begraafplaatsen bij, zoals recent de vele natuurbegraafplaatsen, urnenbijzetplaatsen en ook gewone begraafplaatsen. Dat dient dus goed bijgehouden te worden. Anderzijds zijn niet alle begraafplaatsen zomaar te bezoeken.
Zoals jullie weten zijn er heel wat begraafplaatsen in Nederland. Weten jullie wel dat er ook weleens begraafplaatsen zijn verdwenen? Zoals de Floraboomgaard in Utrecht. Deze armenbegraafplaats is verdwenen onder het huidige Utrecht Centraal. Dat leerde ik toen ik wat opzocht over het station. Ook vonden bouwvakkers in 2016 hier nog skeletten.
In de zeventiende eeuw vormde het gebied langs de Hudson de kolonie Nieuw Nederland. Het land werd vanuit Nederland bevolkt en daarvan zijn nog sporen te vinden. Hoofdstad was Nieuw-Amsterdam op het eiland Manhattan in de monding van de rivier, die later de stad New York werd.
Hoe een Amsterdammer via Amerika terecht kwam in Japan en daar een gruwelijke dood vond. Dat is in het kort het verhaal van Henry Heusken. Heusken werd geboren in Amsterdam, zoon van Joannes Franciscus Heusken en Joanna Smit, beiden uit een katholieke familie.
Maria, prinses van Oranje, geboren in 1556 en overleden in 1616, is zoals veel prinsessen uit het huis van Oranje-Nassau ietwat vergeten. Maria is het derde kind, en tweede dochter, uit het huwelijk van Willem van Oranje met Anna van Egmond, gravin van Buren.
Geschiedenis is mijn hobby, vooral die van de uitwisseling tussen Japan en de buitenwereld. Daarom ben ik vele jaren geleden gestart met de jaarlijkse herdenking van de in vergetelheid geraakte jonge Nederlander, die een belangrijke rol heeft gespeeld in de negentiende eeuw ten tijde van de opening van Japan naar de buitenwereld. Dit was de start van wat uiteindelijk de Dead Dutchman Society in Tokio is geworden.
Japan – Hollandsche begraafplaats in Nagasaki
Inleiding
De Verenigde Oost-Indische Compagnie heeft een aantal eeuwen het monopolie op de handel in Japan gehad. Vanaf een klein geïsoleerd eiland voor de kust van Nagasaki werd deze handel gedreven. Aanvankelijk mocht men de doden niet begraven op Japanse grond maar vanaf 1649 was dat wel toegestaan. Het is niet exact bekend hoeveel Nederlanders uiteindelijk begraven zijn. Wel resteren er 21 grafzerken. Vraag uit Japan is nu om een boekje te laten verschijnen over deze begraafplaats en tevens een workshop te organiseren om te komen tot een beheerplan voor toekomstig onderhoud.
In dit stuk wordt beschreven hoe deze twee punten nader uitgewerkt gaan werken.
Geschiedenis
In 1611 werd de eerste factorij in Japan opgericht met als doel te handelen met Japan. Deze factorij te Firando werd in 1641 op keizerlijk bevel overgeplaatst naar Deshima, een eiland voor de haven van Nagasaki. De oude factorij, inclusief kerkhof, werd door de Japanners grondig verwoest. De situatie op Deshima werd door de Japanners scherp in de gaten gehouden. Vermenging mocht niet plaatsvinden zodat de kooplieden behoorlijk geïsoleerd zaten op het eiland. Zij die stierven mochten geen graf krijgen op het vasteland. Dat werd niet toegestaan zodat de doden een aantal kilometers op zee overboord werden gezet. Hoewel de bezetting van de factorij niet groot was, leverden de constant binnenkomende schepen uit Batavia zo hun aandeel aan sterfgevallen.
Nederland kreeg samen met Korea en de Riukiu-eilanden een bevoorrechte positie in de handel die alle andere landen uitsloot. Deshima werd de belangrijkste invoerhaven voor im- en export van exotische artikelen.
In 1654 verzocht het opperhoofd van de factorij de Japanse overheid om het verbod op begraven op te heffen. Dit verzoek werd toegestaan maar begraven diende plaats te vinden zonder uiterlijk vertoon. Een kerkhof aanleggen op Deshima was niet mogelijk. Een geschikte plek werd gevonden te Inassa-machi bij een Goghinji-tempel. Of het huidige kerkhof daadwerkelijk het eerste kerkhof is, wordt betwijfeld omdat er geen grafmonumenten ouder dan 1778 zijn te vinden.
In 1859 vond een keerpunt in de geschiedenis van Japan plaats. In dat jaar dwongen de Amerikanen gewapenderhand toegang tot het land en opening voor handel. Dit betekende het eind van het monopolie van Nederland. In 1863 werden de woningen en pakhuizen op Decima verkocht. Het oude huis van het opperhoofd werd de zetel van een agent van de Nederlandsche Handelsmaatschappij. Buitenlandse handelsfirma’s overheersten al snel en de Nederlandsche handel werd gemarginaliseerd.
Slechts het kerkhof, 290 vierkante meters groot, bleef achter. Het kerkhof was afgescheiden met een muur en een houten poort gaf toegang. Er lagen toen 21 Nederlanders begraven, 5 Russen en 3 Engelsen. Die laatsten waren hier begraven met toestemming van de Nederlandsche consul. De alhier begraven Nederlanders zijn:
ü Hendrik Godefried DUURKOOP, opperkoopman, + 1778.
ü Th. van TRIFT, kapitein ter zee, + 1787.
ü PHILIPPUS BRAACX, matroos 3e kl. + 1864.
ü EMMA Japonica VERBEEK + 1860 (eerste westerse kind dat in Japan geboren werd)
ü Symen SCHIPPER, machinist 1e kl. + 1855.
ü L.C.J. de LIGNY + 1840.
ü vrouwe A.M. FISCHER, echtg. van J. GERLACH + 1858.
ü J.M. ZOETERMEER, opperstuurman, + 1844.
ü C.J. ROETTEKEN, officier van gezondheid + 1844
ü HERMANES SMIT + 1821.
ü JACOB van ZAMEREN + 1860.
ü N.J.H. DADELER, matroos 1e kl., + 1857
ü F.C. LUCAS, assistent 2e kl. + 1852
ü J.STEKELENBURG, matroos 1e kl. + 1857
ü JACOB de BOOM, marinier 2e kl., + 1855
ü JAMES RHYNBOUD, + 187O.
ü W. KAAN, matroos 2e kl.
ü HENDR. de WIJN, gezagvoerder, + 1857
ü BARTHELEMEUS SINDEREN, + 1868.
ü J. P. CUYER, bottelier, + 1862.
ü N.C. SlEBURGH, oud.-luit. ter zee, + 1862.
In 1917 trof de bemanning van de J.P. Coen ter plekke een troosteloze verwilderde plek. In Nederland werd om herstel verzocht en dat gebeurde daadwerkelijk in 1919. Via de ambassade en de heer Van Berkem in Nagasaki werd herstelwerk uitgevoerd. De aanduiding Hollandsche begraafplaats dateert uit die tijd. Met de priester van de nabij gelegen tempel werd een overeenkomst gesloten voor het bewaken en schoonhouden van de begraafplaats. Ook werd een Nederlandse zerk voor Gijsbert Hemmy (1747-1798) bij de tempel Ten-nen bij het dorp Kakegawa opgeknapt.
In 2012 is met Nederlands geld en Japanse expertise gewerkt aan de conservering van de begraafplaats (hier worden 41 graven genoemd). Ook wordt hier over 1649 gesproken als jaar van ontstaan van de begraafplaats. Reden voor de restauratie was dat de zerken nagenoeg onleesbaar zouden zijn. De stenen zijn gereinigd en er zijn afdrukken gemaakt voor het historisch archief.
In april 2015 is nog een herdenkingsceremonie gehouden voor de begravenen op het begraafplaatsje
Bronnen:
- Kalff, S.; Een Hollandsch Kerkhof in Japan, in Elseviers Maandschrift, 1920.
- -
Internet:
- - http://japan.nlambassade.org/nieuws/2012/12/hollandsche-begraafplaats.html
- http://japan.nlembassy.org/news/2015/04/commemorative-service-at-%E2%80%98hollandsche-begraafplaats%E2%80%99-in-nagasaki.html
- Trading post chiefs and staf: http://wolfgangmichel.web.fc2.com/serv/histmed/dejimasurgeons.html
- Quick reference guide http://www.city.nagasaki.lg.jp/dejima/en/history/contents/index006.html
- http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=cr&CRid=2277894
- http://www.online-begraafplaatsen.nl/zerken.asp?command=showzerken&bgp=905
- http://www.culturalheritageconnections.org/wiki/%E2%80%98Hollandsche_Begraafplaats%E2%80%99_in_Nagasaki
- http://cultureelerfgoed.nl/sites/default/files/publications/klos_2015_shared_cultural_heritage_of_the_netherlands_and_japan.pdf
- Elsevier; Sprong in het verleden; 31 mei 2008 http://www.joanveldkamp.nl/index.php?mid=publicaties&p=199
- Neerlandia. Jaargang 24(1920)– [tijdschrift] Neerlandia http://www.dbnl.org/tekst/_nee003192001_01/_nee003192001_01_0064.php
- Neerlandia. Jaargang 21 (1917) www.dbnl.org/tekst/_nee003191701_01/_nee003191701_01_0149.php
- Drs. Titia van der Eb-Brongersma http://www.muurgedichten.nl/sugawara.html
-
Voor Japangids Nationaal Archief:
Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. -
TANAP-database (voor zoeken in VOC-archieven):
Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. (Lennart kan tips geven over hoe je die database het beste kunt gebruiken) http://tanap.nl/ -
Leonard Blussé:
Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. http://www.universiteitleiden.nl/en/staffmembers/leonard-blusse-van-oud-alblas
Aerssen Beijeren van Voshol, Joost Peter baron van, RMWO, RNL etc. (minister-resident der Nederlanden te Lissabon), geboren 07-11-1817 te Zwolle, overleden 20-08-1857 te Sintra (P), zoon van Albrecht Nicolaas van AB van V en Elisabeth Catharina Greven. Gehuwd 12-12-1853 te Parijs met Anna Maria Sutton, geboren 1823, overleden 22-03-1909, dochter van Robert Nassau (zoon van 1e baronet Sutton) en Mary Georgiana Manners Sutton (1040.C.3.2.)
To the memory of JOOST PETER
Baron VAN AERSSEN BEIJEREN VAN VOSHOL
Minister Resident of the Netherlands to His most faithful
Majesty the King of Portugal
Born at Zwolle in Holland 7th November 1817
Died at Cintra, 20th August 1857
Aged 39
He brought down my strength in journey
And shortened my days
Bandt, Catharina Maria den, geboren 23-08-1900 te Amsterdam, overleden 09-10-1977 te Lissabon, dochter van Abraham den Bandt en Elisabeth Gerardina Johanna ter Maten. Gehuwd 16-05-1929 te Baarn met Hendrik Hermann Jonkers, geboren 24-03-1901 te Tjandang-Kassan (N.O.I.), overleden 25-12-1977 te Lissabon, zoon van Hans Willem Cornelis Jonkers en Martha Eklise Sophie Letz (2272/2281.A.3.)