In de loop der eeuwen zijn talloze begraafplaatsen verdwenen. Soms op voor de hand liggende plekken midden in stadscentra waar nog een kerk te vinden is. Vaak ook verdwenen begraafplaatsen op plekken waar je dat helemaal niet verwacht. Dat kunnen plaatsen zijn die nu ergens midden op het platteland blijken te liggen. Daar kan in de middeleeuwen een klooster hebben gestaan waar een kerkhof bij hoorde of het gaat om een dorp of stad die verlaten is. Een voorbeeld van zo’n laatste begraafplaats is het kerkhof van Reimerswaal. Ooit een belangrijke stad, maar door overstromingen vertrokken de bewoners naar elders. Nog tot in de zeventiende eeuw werd er gewoond, maar daarna was dat niet meer mogelijk. Het kerkhof is met de stad verdwenen.Ook in de grote steden verdwenen talloze begraafplaatsen, vooral de kerkhoven rond de kerken en kloosters. Alleen al in Amsterdam zijn het meer dan 35!
Sommige begraafplaatsen zijn niet wat ze zijn. Dat geldt in Nederland vooral voor islamitische begraafplaatsen. Waar daarvan gesproken wordt, wordt meestal een islamitisch gedeelte of grafvak bedoeld. Islamitische graven in Nederland zijn er al heel erg lang. De oudste is wellicht het graf bij Zwolle voor de islamitische ‘negerslaaf’ die met zijn meester mee terug kwam naar Nederland en hier in 1828 op een buitenplaats werd begraven. Islamitische graven vonden we ook al vroeg op De Nieuwe Ooster in Amsterdam, zoals die van Javaanse zeelieden die begin twintigste eeuw omkwamen bij een brand op hun schip. Individuele graven waren er ook veel en soms een verzameling zoals in Kapelle waar Franse soldaten van Afrikaanse afkomst begraven zijn die in 1940 in Zeeland probeerden de Duitsers tegen te houden. Ook in het Friese Nijemirdum vinden we zo’n verzameling, dit keer afkomstig van Ambonese moslims die na de onafhankelijkheid van Indonesië naar Nederland kwamen.
Op zondagochtend 10 juni 2018 kwamen enige tientallen Oekraïners uit binnen- en buitenland bijeen op de Algemene Begraafplaats Crooswijk in Rotterdam. Het is dit jaar 80 jaar geleden dat de toenmalige leider van de Oekraïense nationalisten, Jevhen Konovalets, op 23 mei 1938 bij een bomaanslag op de Coolsingel om het leven kwam.
Op de gemeentelijke begraafplaats in Brummen staat een bijzonder grafmonument. Binnen een gietijzeren hekwerk is een opvallende overkapping aangebracht over een tombe met aan het hoofdeind een marmeren beeld van een vrouwenfiguur dat met beide armen een gebroken zuil omvat.
In bebouwde gebieden vormen begraafplaatsen natuurrijke en biodiverse locaties. Het parkachtige landschap biedt niet alleen plaats aan tal van vogels, planten en mossen. Ook korstmossen profiteren van de hoge diversiteit aan bomen en stenen op begraafplaatsen. Op sommige begraafplaatsen groeien meer dan 100 verschillende soorten korstmossen. Vaak komen er zeldzame en Rode Lijst soorten op begraafplaatsen voor.
In mei 2018 brachten twee medewerkers van stichting Dodenakkers.nl op uitnodiging van de Nederlandse ambassade een bezoek aan het Italiaanse Livorno. Doel was een opname te maken van de aanwezige historische Nederlandse grafmonumenten op de cimetero della Congregazione Olandese Alemanna en de historische waarde daarvan te bepalen.
Dat wil zeggen, dat ik reeds voorbereidingen heb getroffen, om mijn lichaam - nadat mijn ziel zich daarvan heeft losgemaakt - een laatste waardige rustplaats te geven in een op mijn maat gemaakte grafkist, die mij bij mijn leven, nu al bijna tien jaar, uitstekende diensten bewijst als boekenkast.
Als kleine jongen bezocht ik vier keer het Anne Frankhuis in Amsterdam. Ik weet nog dat ik me kwaad maakte over die rare man met dat stommetje snorretje die haar dood had gemaakt. Via Anne Frank, die in haar dagboek al schreef over wat mensen kan overkomen in de oorlog, raakte ik nieuwsgierig naar wat er verder gebeurde in de oorlog. Zo kwam ik te weten dat 130.000 mensen zijn gesneuveld en worden herdacht in 42 gedenkboeken die bewaard worden op het Nationaal Ereveld in Loenen. Maar ik las ook over kinderen of volwassenen die in de Tweede Wereldoorlog dood gingen door explosieven, bommen of ze werden doodgeschoten. Sommige van hen staan niet in die gedenkboeken.
Maria van Leeuwen is onderzoeksmasterstudent Nederlandse literatuur en cultuur aan de Universiteit Utrecht. Binnen haar studie is zij geïnteresseerd in de doorwerking van het koloniale verleden van Nederland met Suriname in het heden. In het kader van haar masteropleiding wilde zij zich verder verdiepen in de actuele beleidspraktijk over dit onderwerp in Nederland. Zodoende kwam zij terecht bij het ‘gedeeld cultureel erfgoedprogramma’ van de Nederlandse overheid.
Kinderlijkjes op de Nieuwe Noorder in Amsterdam in historisch perspectief
Op de Amsterdamse begraafplaats de Nieuwe Noorder zijn tussen 1930 en 1950 enkele tientallen kinderlijkjes begraven. En is de dood van een nieuw leven al niet tragisch genoeg, dan zijn de omstandigheden waaronder deze kinderen zijn gevonden dat zeker. Een deel van deze kinderen werd doodgeboren of was een miskraam, maar een deel werd ook levend geboren.