In de loop der eeuwen zijn talloze begraafplaatsen verdwenen. Soms op voor de hand liggende plekken midden in stadscentra waar nog een kerk te vinden is. Vaak ook verdwenen begraafplaatsen op plekken waar je dat helemaal niet verwacht. Dat kunnen plaatsen zijn die nu ergens midden op het platteland blijken te liggen. Daar kan in de middeleeuwen een klooster hebben gestaan waar een kerkhof bij hoorde of het gaat om een dorp of stad die verlaten is. Een voorbeeld van zo’n laatste begraafplaats is het kerkhof van Reimerswaal. Ooit een belangrijke stad, maar door overstromingen vertrokken de bewoners naar elders. Nog tot in de zeventiende eeuw werd er gewoond, maar daarna was dat niet meer mogelijk. Het kerkhof is met de stad verdwenen.Ook in de grote steden verdwenen talloze begraafplaatsen, vooral de kerkhoven rond de kerken en kloosters. Alleen al in Amsterdam zijn het meer dan 35!
Overzicht van het kerkhof bij het Kapucijnenklooster rond 1970
(foto Eindhoven in Beeld)Verdwenen begraafplaatsen worden net als bestaande begraafplaatsen door stichting Dodenakkers.nl geïnventariseerd. Vanzelfsprekend zijn er grenzen aan wat een verdwenen begraafplaats is. Kijkend naar de prehistorie dan vinden we nagenoeg door heel Nederland resten van begravingen. Om het overzichtelijk te houden gaat het bij de inventarisatie om begraafplaatsen die vanaf de middeleeuwen, de periode waarin de hedendaagse begraafcultuur in Nederland zijn oorsprong vindt, zijn gesticht en daarna verdwenen. Inmiddels zijn bijna 400 van zulke verdwenen begraafplaatsen in kaart gebracht. De jongste verdwenen begraafplaats is gesticht in 1937 en in 1991 geruimd. Dat was een begraafplaats bij het Kapucijnenklooster in Eindhoven. Inmiddels staat ter plekke nieuwbouw uit de jaren negentig, kantoren en flats.
Het vinden van verdwenen begraafplaatsen is met behulp van oude kaarten, zoals nu bijvoorbeeld beschikbaar via Topotijdreis een stuk gemakkelijker geworden. Veel van de verdwenen begraafplaatsen lagen er in de negentiende eeuw nog en zijn toen in kaart gebracht. Voor langer verdwenen begraafplaatsen dienen oude stadsplattegronden als bron. Soms leidt het combineren van hedendaagse overzichten van begraafplaatsen en oude plattegronden ook tot sporen van verdwenen begraafplaatsen. Zo kan het verdwenen kerkhof van Formerum op Terschelling gemakkelijk gededuceerd worden uit oude kaarten. Gelukkig bevestigen onderzoeksverslagen van historische verenigingen en archeologische vondsten vaak dat de aanname klopt. De lijst met verdwenen begraafplaatsen blijft groeien, ook omdat vandaag de dag nog steeds begraafplaatsen verdwijnen.
