Nagasaki

Japan – Hollandsche begraafplaats in Nagasaki

Inleiding

De Verenigde Oost-Indische Compagnie heeft een aantal eeuwen het monopolie op de handel in Japan gehad. Vanaf een klein geïsoleerd eiland voor de kust van Nagasaki werd deze handel gedreven. Aanvankelijk mocht men de doden niet begraven op Japanse grond maar vanaf 1649 was dat wel toegestaan. Het is niet exact bekend hoeveel Nederlanders uiteindelijk begraven zijn. Wel resteren er 21 grafzerken. Vraag uit Japan is nu om een boekje te laten verschijnen over deze begraafplaats en tevens een workshop te organiseren om te komen tot een beheerplan voor toekomstig onderhoud.

In dit stuk wordt beschreven hoe deze twee punten nader uitgewerkt gaan werken.

Geschiedenis

In 1611 werd de eerste factorij in Japan opgericht met als doel te handelen met Japan. Deze factorij te Firando werd in 1641 op keizerlijk bevel overgeplaatst naar Deshima, een eiland voor de haven van Nagasaki. De oude factorij, inclusief kerkhof, werd door de Japanners grondig verwoest. De situatie op Deshima werd door de Japanners scherp in de gaten gehouden. Vermenging mocht niet plaatsvinden zodat de kooplieden behoorlijk geïsoleerd zaten op het eiland. Zij die stierven mochten geen graf krijgen op het vasteland. Dat werd niet toegestaan zodat de doden een aantal kilometers op zee overboord werden gezet. Hoewel de bezetting van de factorij niet groot was, leverden de constant binnenkomende schepen uit Batavia zo hun aandeel aan sterfgevallen.

Nederland kreeg samen met Korea en de Riukiu-eilanden een bevoorrechte positie in de handel die alle andere landen uitsloot. Deshima werd de belangrijkste invoerhaven voor im- en export van exotische artikelen.

In 1654 verzocht het opperhoofd van de factorij de Japanse overheid om het verbod op begraven op te heffen. Dit verzoek werd toegestaan maar begraven diende plaats te vinden zonder uiterlijk vertoon. Een kerkhof aanleggen op Deshima was niet mogelijk. Een geschikte plek werd gevonden te Inassa-machi bij een Goghinji-tempel. Of het huidige kerkhof daadwerkelijk het eerste kerkhof is, wordt betwijfeld omdat er geen grafmonumenten ouder dan 1778 zijn te vinden.

In 1859 vond een keerpunt in de geschiedenis van Japan plaats. In dat jaar dwongen de Amerikanen gewapenderhand toegang tot het land en opening voor handel. Dit betekende het eind van het monopolie van Nederland. In 1863 werden de woningen en pakhuizen op Decima verkocht. Het oude huis van het opperhoofd werd de zetel van een agent van de Nederlandsche Handelsmaatschappij. Buitenlandse handelsfirma’s overheersten al snel en de Nederlandsche handel werd gemarginaliseerd.

Slechts het kerkhof, 290 vierkante meters groot, bleef achter. Het kerkhof was afgescheiden met een muur en een houten poort gaf toegang. Er lagen toen 21 Nederlanders begraven, 5 Russen en 3 Engelsen. Die laatsten waren hier begraven met toestemming van de Nederlandsche consul. De alhier begraven Nederlanders zijn:

ü Hendrik Godefried DUURKOOP, opperkoopman, + 1778.

ü Th. van TRIFT, kapitein ter zee, + 1787.

ü PHILIPPUS BRAACX, matroos 3e kl. + 1864.

ü EMMA Japonica VERBEEK + 1860 (eerste westerse kind dat in Japan geboren werd)

ü Symen SCHIPPER, machinist 1e kl. + 1855.

ü L.C.J. de LIGNY + 1840.

ü vrouwe A.M. FISCHER, echtg. van J. GERLACH + 1858.

ü J.M. ZOETERMEER, opperstuurman, + 1844.

ü C.J. ROETTEKEN, officier van gezondheid + 1844

ü HERMANES SMIT + 1821.

ü JACOB van ZAMEREN + 1860.

ü N.J.H. DADELER, matroos 1e kl., + 1857

ü F.C. LUCAS, assistent 2e kl. + 1852

ü J.STEKELENBURG, matroos 1e kl. + 1857

ü JACOB de BOOM, marinier 2e kl., + 1855

ü JAMES RHYNBOUD, + 187O.

ü W. KAAN, matroos 2e kl.

ü HENDR. de WIJN, gezagvoerder, + 1857

ü BARTHELEMEUS SINDEREN, + 1868.

ü J. P. CUYER, bottelier, + 1862.

ü N.C. SlEBURGH, oud.-luit. ter zee, + 1862.

In 1917 trof de bemanning van de J.P. Coen ter plekke een troosteloze verwilderde plek. In Nederland werd om herstel verzocht en dat gebeurde daadwerkelijk in 1919. Via de ambassade en de heer Van Berkem in Nagasaki werd herstelwerk uitgevoerd. De aanduiding Hollandsche begraafplaats dateert uit die tijd. Met de priester van de nabij gelegen tempel werd een overeenkomst gesloten voor het bewaken en schoonhouden van de begraafplaats. Ook werd een Nederlandse zerk voor Gijsbert Hemmy (1747-1798) bij de tempel Ten-nen bij het dorp Kakegawa opgeknapt.

In 2012 is met Nederlands geld en Japanse expertise gewerkt aan de conservering van de begraafplaats (hier worden 41 graven genoemd). Ook wordt hier over 1649 gesproken als jaar van ontstaan van de begraafplaats. Reden voor de restauratie was dat de zerken nagenoeg onleesbaar zouden zijn. De stenen zijn gereinigd en er zijn afdrukken gemaakt voor het historisch archief.

In april 2015 is nog een herdenkingsceremonie gehouden voor de begravenen op het begraafplaatsje

Bronnen: