Enige kilometers ten noorden van Vlissingen in een bocht van de weg naar Koudekerke ligt de historische buitenplaats Moesbosch. In 1806 kocht mr. Abraham van Doorn, geboren te Essequebo op 17 juni 1760, de buitenplaats nadat hij een jaar eerder al de nabijgelegen buitenplaats Der Boede had gekocht. Daarmee mocht Van Doorn zich Heer van de Boede noemen. Sinds 1583 was de heerlijkheid Koudekerke in bezit van de nabijgelegen stad Vlissingen. Hier stond al in de veertiende eeuw een zogenaamde ridderhofstede, waarover in de kronieken gesproken wordt als "...der Boeden-Ambagt, waar in het Ridderlyk Slot en Stamhuis van der Boede praalt".
Boven de ingang bevindt zich een hardstenen tekstplaats met Latijnse tekst.De familie Van Doorn heeft generaties lang plantages gehad in de West en vestigde zich aan het eind van de achttiende eeuw weer in Nederland. Dat deed men vermoedelijk vanwege de troebelen in de kolonie Guyana. Leden van de familie vervullen in de negentiende eeuw belangrijke functies in de landelijke en regionale politiek. Abraham van Doorn, door keizer Napoleon verheven tot Chevalier de l'Empire, was van 1808 tot 1810 onder meer Landdrost van Zeeland. Na zijn overlijden op 31 maart 1814 werd hij bijgezet in een door hem gestichte grafkelder. Hoewel de grafkelder vandaag de dag op de buitenplaats Moesbosch ligt, bestaat het vermoeden dat deze eerst bij het Huis Der Boede hoorde. De latere weg van Koudekerke naar Vlissingen snijdt dwars door de twee buitenplaatsen, waardoor de kelder nu op Moesbosch ligt. Eén van de bekendste familieleden is de staatsman mr. H.J. baron van Doorn van Westcapelle, over wie verderop meer.
De ambachtsheerlijkheid Koudekerke werd in 1857 aangekocht door jonkheer mr. A.P. van Doorn en is nog steeds in bezit van een Van Doorn. Ook de huidige eigenaar van Moesbosch is weer Heer van Koudekerke.
Ontwikkeling van buitenplaats en grafkelder
Toen Abraham van Doorn Moesbosch kocht stond daar in ieder geval het koetshuis dat dateert uit 1692 en dat vandaag de dag nog steeds op de buitenplaats te vinden is. Ongeveer op de plaats van het huidige huis stond toen ook een huis, maar hoe dat er uitzag kan alleen opgemaakt worden uit een kleine op Moesbosch bewaarde gravure. In de nabijheid van dat huis liet Abraham van Doorn in 1812 een nieuwe grafkelder bouwen voor de familie. De grafkelder bestaat uit een eenvoudig ontwerp van drie bakstenen tongewelven die van elkaar gescheiden worden door dwarsmuren met rechthoekige openingen. De gehele kelder werd enigszins verdiept aangelegd en overdekt met aarde. In de kelder werden langs de zijden in elke ruimte planken aangebracht om kisten op te plaatsen. De toegangspartij werd in een Empire-stijl ontworpen. Aan de voorzijde is de gewelfrand zichtbaar waaronder de bakstenen gevel gebouwd is. Daarin is een rechthoekige deur geplaatst met een ovale lichtopening. Daarboven werd een natuurstenen plaat geplaatst met vierkant uitgesneden bovenhoeken. Helemaal bovenop, boven de kelder uitstekend, is een driehoekige natuurstenen plaat in de vorm van een steile piramide aangebracht.
De grafkelder vanaf de achterzijde gezien in 1999 (foto Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed).
Hierin kan de belangstellingswereld van Abraham van Doorn, als vrijmetselaar, worden herkend. Op de rechthoekige plaat is in het Latijn een tekst aangebracht die verwijst naar Abraham van Doorn, de stichter die als eerste werd bijgezet in de kelder en zijn familie. De tekst luidt:
DIS. MANIBUS.
CINERES. GENTIS.
DOORNIAE.
HOC. BUSTO. CONDI.
CURAVIT.
ABRAHAMUS. VAN. DOORN.
ANNO. MDCCCXII.
MOLLITER. OSSA.
CUBENT.
In vrije vertaling luidt deze tekst als volgt: "Aan de goddelijke voorouders gewijd, heeft Abraham van Doorn er in het jaar 1812 zorg voor gedragen de stoffelijke resten van het geslacht Van Doorn te begraven in dit graf. Mogen hun beenderen zacht rusten."
Nadien hebben nog verschillende familieleden hun laatste rustplaats gevonden in deze bijzondere grafkelder. Wie echter niet in de kelder begraven werd, was mr. H.J. Baron van Doorn van Westcapelle. Deze conservatieve staatsman, een trouw dienaar van de koningen Willem I, Willem II en Willem III, ligt begraven op de begraafplaats Oud Eik en Duinen te 's-Gravenhage waar hij in 1853 overleed. Sedert 1830 resideerde hij in 's-Gravenhage nadat hij al eerder Der Boede, op hem vererfd, van de hand had gedaan. De buitenplaats Moesbosch, eerder overgegaan in handen van jonkheer mr. Anthony Pieter van Doorn, de jongere broer van de baron, bleef in die jongere tak van de familie. De buitenplaats vererfde in diens lijn en het zijn ook diens nazaten die in de kelder bijgezet werden.
Voorzijde van de grafkelder met een kleine toegangsdeur.
In 1872 werd het huidige buitenverblijf Moesbosch gebouwd voor jonkheer J.A.H.C. van Doorn. De villa en een deel van het oorspronkelijke landgoed zijn tot op de dag van vandaag in familiehanden. Ondanks de beursproblemen van de jaren dertig van de twintigste eeuw weet de dan voor Moesbosch verantwoordelijke jonkheer H.A. van Doorn, die burgemeester van Veere en later van Souburg was, Moesbosch in de familie te houden. Ook de problemen van de inundatie van Walcheren in 1944 leverden het buiten veel ongemak maar het huis bleef redelijk gespaard, in tegenstelling tot het omliggende park.
Een foto van na de oorlog toont een kale vlakte met daarin het huis. Ook de grafkelder heeft destijds onder water gestaan. Veel kisten in de kelder liepen schade op. Met hulp van Staatsbosbeheer werd het park na de oorlog weer beplant. Vandaag de dag is het buiten een fraai groen gebied, samen met omringende parken tussen het dorp Koudekerke en de stad Vlissingen.
Het lijkt er echer op dat de familie Van Doorn kritisch moet gaan uitkijken naar een andere laatste rustplaats. De grafkelder biedt, naast de aanwezige grafkisten, nog slechts plaats voor enkele urnen. Daarmee zou na bijna twee eeuwen noodgedwongen het gebruik van de kelder aanzienlijk worden beperkt. Wellicht dat er nog andere mogelijkheden zijn om in de kelder grafkisten te blijven bijzetten. De grafkelder is in ieder geval in 2002 aangewezen tot beschermd rijksmonument en niet lang daarna is de toegang gerestaureerd. Op de kelder groeien vooral bramen en allerlei andere struiken en planten.
De grafkelder is niet vrij toegankelijk.
Bronnen
- Redengevende omschrijving van de buitenplaats Moesbosch van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
- Informatie van de familie Van Doorn, 2003
Websites
