De gemeente Baarn kent een aantal interessante begraafplaatsen, zoals die bij het kerkje van Lage Vuursche. Maar Baarn zelf kent twee gemeentelijke begraafplaatsen waarvan met name de oude enkele bijzondere kanten kent. De oude Algemene Begraafplaats van Baarn aan de Acacialaan/Berkenweg werd in 1829 aangelegd nadat in 1825 het verbod op begraven binnen de bebouwde kom was afgekondigd voor gemeenten met meer dan 1.000 inwoners. Baarn telde in die tijd iets meer dan 1.300 zielen.
De begraafplaats werd aangelegd ten noorden van de doorgaande weg die vanuit Baarn naar Eemnes leidde. Hier werd onder het gehucht Zandvoort een enigszins rechthoekige begraafplaats aangelegd. De weg die er heen leidde, werd toepasselijk Kerkhoflaan genoemd. Deze naam werd overigens in 1920 gewijzigd in Acacialaan. De laan was aan het zuidelijk deel, geheel in overeenstemming met de naam, beplant met acacia’s. Hier bevond zich ook de ingang van de begraafplaats. Later is de ingang verplaatst naar de Berkenweg alwaar een eenvoudig smeedijzeren spijlenhek voorzien van punten de entree siert. Dit hek is hier geplaatst in 1874 toen de begraafplaats uitgebreid werd. In 2009 is het hek hersteld en vormt het weer een waardige entree tot de begraafplaats.
Gedeelte van de begraafplaats met overgebleven grafmonumenten in een strak gemaaid gazon
Oorspronkelijke aanleg en uitbreiding
De begraafplaats is oorspronkelijk aangelegd met een slingerend middenpad over een gazon, voorzien van randbeplanting, bestaande uit liguster- en taxushagen. Er waren diverse vrijstaande loofbomen te vinden zoals eiken, kastanjes, treurbeuken en esdoorns. Ergens in de negentiende eeuw is de begraafplaats uitgebreid om het groeiende aantal sterfgevallen bij te kunnen benen. Ondanks die uitbreiding bleek begin twintigste eeuw dat de begraafplaats onvoldoende mogelijkheden had om nog nieuwe graven uit te geven.
Waarschijnlijk vanwege ruimtegebrek werd in 1919 een nieuwe algemene begraafplaats geopend aan de Wijkamplaan in het zuidoosten van Baarn. Hier vond op 8 januari van dat jaar de eerste ter aarde bestelling plaats. Daarmee was het lot van de oude begraafplaats bezegeld want er vonden steeds minder bijzettingen plaats.
In 1974 vond op de oude begraafplaats de laatste begrafenis plaats en op 1 januari 1987 werd de begraafplaats definitief gesloten. Het jaar daarvoor waren al ruim 500 "verwaarloosde" grafmonumenten verwijderd.
Grafmonumenten
Ongeveer een honderdtal grafmonumenten resteren op de begraafplaats, waartussen enkele zeer interessante exemplaren. Zo bevindt zich achterin de begraafplaats een fraaie grafkelder voor J.F.H. Guimond de Briquemond (1832-1887) en diens familie. De Briquemond was intendant op paleis Soestdijk en tevens de eerste bewoner van villa Baarnsteyn, dat helaas in 1969 gesloopt werd.
De grafkelder voor de familie Guimond de Briquemond
Verder is hier het grafmonument te vinden van de Baarnse historicus en schoolhoofd T. Pluim (1864-1931). Het op dit graf geplaatste forse hardstenen grafmonument was een geschenk van koningin Emma en de Baarnse bevolking. Het monument bevat een metalen portret van de overledene.
Een opvallend grafmonument is er ook voor de architect Johann Heinrich Müller (1851-1915) en zijn vrouw Elisabeth Jacoba van Lunteren (1848-1921). Dat Müller een vrijmetselaar was, blijkt onmiddelijk uit de tekening op de zwartglazen plaat van marbriet op het grafmonument. Over zijn werk is niets bekend, wel dat hij op het eind van zijn leven failliet werd verklaard. Na het overlijden van Müller verhuisde zijn weduwe naar Baarn waar ze op de begraafplaats het prachtige monument liet oprichten dat verwijst naar het beroep van haar man. Een fotoportret dat op de glasplaat was bevestigd is verdwenen, maar niet de tekst daaronder: 'heb elkander lief'.
Grafmonument met tekstplaat van marbriet op het grafmonument van de architect Müller
Verder zijn tal van andere opvallende grafmonumenten te vinden op de begraafplaats, waaronder enkele met een Duitse graftekst of met titels die verwijzen naar Nederlands-Indië. Dat laatste is niet verwonderlijk, want veel ambtenaren, militairen of plantagehouders die jarenlang in Indië hadden verbleven kozen Baarn als locatie om van hun pensioen te genieten.
Veranderingen
Na de sluiting in 1974 raakte de begraafplaats in een dermate verwaarloosde toestand dat in 1986 wederom honderden grafmonumenten werden verwijderd. Niet lang daarna werd ook het baarhuis gesloopt en niet veel later ook de beheerderswoning langs de Acacialaan. De meest drastische verandering vond plaats in de jaren tachtig toen de Acacialaan die langs de westzijde van de begraafplaats liep, plaats maakte voor het politiebureau van Baarn. Begin jaren negentig was daarmee de gehele westzijde van de begraafplaats compleet veranderd. Het deel waar de ingang was en de gebouwen stonden, werd gedeeltelijk bebouwd. Alleen een deel van de oude muur aan de noordoostzijde bleef overeind. In 2008 werd het restant van de muur gerestaureerd.
Ondertussen was het verval van de begraafplaats niet onopgemerkt gebleven bij de Baarnse bevolking. Sinds 1999 is een vrijwilligersgroep actief met de renovatie en het beheer van de begraafplaats. Dat hun werk vruchten af heeft geworpen, blijkt onder meer uit het feit dat de begraafplaats in 2007 aangewezen werd als gemeentelijk monument.
Vandaag de dag
Wie nu de begraafplaats bezoekt, merkt meteen op dat de resterende grafmonumenten keurig onderhouden worden. De vraag doet zich voor of de tijd hier nu wel of niet zijn greep op het verval heeft kunnen vestigen. Dat laatste moet al ras bevestigend beantwoord worden, want elders op de begraafplaats bevinden zich nog wel minder goed onderhouden grafmonumenten, maar het beeld zoals het jaren geleden was, is er niet meer te zien.
Met een goed oog zijn nog heel vaag de rondlopende paden in het gazon te traceren, vanuit een soort laan in het midden. Links van de ingang bevindt zich nog de oude muur met ezelsrug. In en op deze muur verschillende bouwsporen van wat ooit een lijkenhuisje zal zijn geweest! Ter rechterzijde vult een nieuwe muur van het aldaar gebouwde politiebureau het beeld. Deze muur detoneert sterk op deze plaats.
De naastgelegen gebouwen zijn nogal dicht op de begraafplaats gebouwd waardoor het uitzicht niet altijd even fraai is
in 2014 zijn 8 herinneringsstenen geplaatst. Het betreft stenen met de namen van enkele bekende families in Baarn waarvan het grafmonument in het verleden is verwijderd. Op die manier konden enkele namen weer uit de vergetelheid worden gehaald. De stenen zijn vervaardigd uit hardsteen, net als veel van de nog aanwezige grafmonumenten. Rondom is een bakstenen rand gelegd om het graf van weleer te markeren.
Literatuur
- Baarn, geschiedenis en architectuur. Monumenten-Inventarisatie Provincie Utrecht; Gaasbeek, F e.a.; blz. 92, 148-149.
Internet
