Bosch van Drakestein, Paulus Jan

12 juli 2009

Leon Bok

* Utrecht 15 februari 1825 - † 's-Hertogenbosch, 25 mei 1894

In Utrecht werd op 15 februari 1825 Paulus Jan Bosch van Drakestein, heer van Drakestein en Drakenburg, geboren. Zijn vader Jhr. Mr. Frederik Lodewijk Herbert Jan was onder andere lid van de Eerste Kamer. De familie was katholiek en kende een rijke traditie als bestuurders. Die achtergrond bepaalde dan ook min of meer de loopbaan van Paulus Jan.
Zijn scholing kreeg Paulus Jan aan het Atheneum Illustre te Amsterdam. Daar bereidde hij zich ook voor op een examen Romeins en hedendaags recht aan de Hogeschool te Utrecht. Hij promoveerde daar in 1848 en vestigde zich vervolgens als advocaat in Amsterdam. Hier trad hij in 1851 ook toe tot de gemeenteraad waar hij waarschijnlijk zijn eerste bestuurservaring opdeed. Tijdens zijn verblijf in Amsterdam werd hij ook lid van het College van Curatoren van de Stadsarmenschool. In 1852 trad Paulus Jan in het huwelijk met Elisabeth Henriëtte Johanna Bosch. Het echtpaar kreeg vijf dochters en twee zoons.
Uiteindelijk werd Paulus Jan benoemd tot rechter in Amsterdam. In 1856 kreeg hij een aanstelling in dezelfde functie bij de Arrondissementsrechtbank te Amersfoort. Dit duurde echter niet lang omdat hij op 1 oktober van datzelfde jaar benoemd werd als Commissaris van de Koning(in) in Noord-Brabant. Dit zou hij 38 jaar lang blijven, de langst zittende commissaris in Noord-Brabant. Politiek gezien was Paulus Jan liberaal, wat blijkt uit zijn lidmaatschappen van verschillende kiezersverenigingen zoals de antirevolutionaire vereniging "Nederland en Oranje". Dat hij iets met de Oranjes had blijkt wel uit het feit dat hij kamerheer in buitengewone dienst was van koning Willem III.

Op 25 mei 1894 overleed Bosch van Drakestein in 's-Hertogenbosch. Daar werd hij echter niet begraven. Paulus Jan kreeg een laatste rustplaats op het grafveld van de familie op de Rooms-katholieke begraafplaats Carolus Borromeus in Soesterberg. De familie Bosch van Drakestein had in 1838 de aanleg van deze begraafplaats mogelijk gemaakt door een stuk van het landgoed Sterrenberg af te staan aan de parochie. Een groot stuk werd gereserveerd voor de familie en vanaf 1851 werden hier enkele tientallen familieleden begraven. In 1894 kreeg Paulus Jan een prominente plaats met een groot neoclassicistisch grafmonument naar ontwerp van de architect Jules Dony. Het geheel uit natuursteen vervaardigde monument bestaat uit een grote opstand met daarvoor een liggende grafsteen.

Het meest in het oog lopend is een bronzen plaquette waarop de buste van Paulus Jan is aangebracht. Op zijn borst prijken diverse onderscheidingen. Hij was onder andere Commandeur in de Orde van de Nederlandse Leeuw, ridder tweede klasse in de Orde van de Gouden Leeuw van het Huis van Nassau (1874) en het Grootkruis in de Orde van de Eikenkroon (1888). Het portret laat een op en top 19de-eeuwse staatsman zien.

Naast zijn grafmonument in Soesterberg herinnert in 's-Hertogenbosch nog een ander bijzonder monument indirect aan Paulus Jan Bosch van Drakestein. Op het stationsplein in deze stad staat een grote fontein met een rond bassin waar in het midden een zuil staat waarop een gouden draak is geplaatst. De fontein werd hier in 1903 geplaatst nadat de gemeente daartoe een wedstrijd had uitgeschreven. Die wedstrijd was het gevolg van een legaat van 10.000,- gulden dat de commissaris de stad had geschonken. Met dat legaat moest de stad een monument maken ter aandenken aan zijn tweelingdochters die in 1881 op 17-jarige leeftijd waren overleden. In het legaat was vastgelegd dat er een fontein geplaatst moest worden waarvan het water kosteloos aan de bevolking verstrekt diende te worden.

Degene die het monument mocht maken was wederom Jules Dony. Hij won weliswaar niet de eerste prijs, maar toch mocht hij monument maken. Waarschijnlijk omdat Dony ook verantwoordelijk was voor de wijk het Zand die rondom het stationsplein was aangelegd. Vandaag de dag staat de Draak, zoals het monument wordt genoemd, nog steeds op zijn prominente plaats en herinnert aan de familie Bosch van Drakestein. (2004)