De voormalige gemeente Muiden (nu Gooise Meren) bestond uit het stadje Muiden en het dorp Muiderberg. Samen kenden de twee plaatsen vijf begraafplaatsen, waarvan maar liefst drie in Muiderberg. En twee daarvan zijn toch wel bijzonder te noemen binnen de funeraire geschiedenis van Nederland. Allereerst de grootste joodse begraafplaats van Nederland, eigendom van de Amsterdamse Joodse Gemeente en als tweede de familiebegraafplaats waar veel Lutheranen uit Amsterdam werden begraven. Beide begraafplaatsen representeren unieke uitingen op het gebied van de lijkbezorging. Maar ook de andere drie begraafplaatsen in de gemeente Muiden zijn de moeite van het bekijken waard. Jan van Mierlo, de voormalige beheerder van de joodse begraafplaats in Muiderberg, schreef erover.
Het calvariekruis op de begraafplaats toen de snelweg A1 er nog direct achter lag.
Rooms-katholieke begraafplaats Muiden
Met een oppervlakte van minder dan 1.300m² is het de kleinste en misschien wel de onbekendste begraafplaats van de gemeente Gooise Meren. De kleine begraafplaats lag lange tijd ingeklemd tussen de Weesperweg, de Weesperbinnenweg en de snelweg A1. Een eenvoudig hekwerk vormt de ingang aan de kant van de Vecht.
Rechts, direct na de ingang een meer dan manshoog kruisbeeld, een typisch rooms-katholiek symbool voor een begraafplaats zoals dit, maar het staat wel op een ongewone plaats. Dergelijke beelden staan meestal in de as van het hoofdpad, waar het zichtbaar is voor eenieder die de begraafplaats betreed. Op die plek staat hier echter een houten kapelletje. De begraafplaats is omzoomd door honderd jaar oude kastanjebomen.
Op de begraafplaats liggen ongeveer 175 eenvoudige grafmonumenten. Door aflopende huur van de graven en ruimtegebrek is in het verleden regelmatig een gedeelte geruimd, het laatst zo'n vijftien jaar geleden. Het aantal begrafenissen is momenteel zes tot acht per jaar.
Initiatiefnemer voor de aanleg van een eigen begraafplaats voor de katholieken in Muiden en Muiderberg was Pastoor Serbrock. In 1899 werd dankzij hem de grond aangekocht en opgehoogd voor fl. 10.500,-. Voor die tijd werden de katholieke inwoners op een apart gedeelte van de algemene begraafplaats begraven, met op de kist een beetje gewijde aarde. Voor de rijkere mensen bestond nog de mogelijkheid om zich te laten begraven op een Rooms-katholieke begraafplaats in een naburige gemeente. Met name in Laren werden veel katholieken uit Muiden begraven.
Eerste begrafenis
De eerste persoon die op de katholieke begraafplaats werd begraven was de 19-jarige student W.G. van de Stam van het seminarie te Warmond alwaar hij voor priester studeerde. Hij overleed op 30 januari 1902.
Het eerder genoemde kapelletje is opgetrokken uit hout en meet ongeveer vijf bij acht meter. Het is gebouwd in 1901, in een zelfde stijl zoals we dat vaker zien bij de houten huizen en gebouwen in de Vechtstreek uit die periode. Het kapelletje is van hout omdat het binnen het schootsveld van de vesting lag, dus vallend onder de toen nog bestaande Kringenwet. Het een en ander betekende dat bij oorlogsdreiging de gebouwen en andere obstakels binnen de aangewezen afstand tot de vesting met de grond gelijk moesten worden gemaakt.
Overzicht van een van de grafvelden met het houten kapelletje.Nadat Pastoor Serbrock in 1903 was overgeplaatst naar Amsterdam, was hij nog regelmatig te gast in zijn eerste standplaats als pastoor. Toen pastoor Serbock in 1929 overleed, wilde hij op "zijn kerkhof" begraven worden wat ook geschiedde. Hij werd begraven in het toen aanwezige priestergraf. Het priestergraf is een tiental jaren geleden verwijderd. Een deel van het grafmonument, een hardstenen kruis met geëmailleerde naamplaatjes, staat nog rechts van de kapel.
Op de begraafplaats is ook een hoekje gereserveerd voor de Franciscaanse nonnen die van 1911 tot 1958 in Muiden verbleven. Ter completering van de katholieke levensgemeenschap ging in 1911 een lang gekoesterde wens in vervulling, namelijk het stichten van een school. Pastoor Vinkesteijn slaagde er in Franciscaanse nonnen van Bennebroek naar Muiden te halen. Hier namen ze diverse onderwijstaken op zich. De laatstenonnen zijn rond 1958 uit Muiden vertrokken. Op de begraafplaats is, als herinnering, nog een eenvoudig gedenkteken te zien, rechts naast de kapel. Het is het grafkruis van de eerwaarde zuster GONZAGUA overleden 15 april 1919. Dit grafmonument is tevens het oudste nog bestaande monument op de begraafplaats.
Het grafkruis voor zuster Gonzagua.
In het begin van de jaren zestig van de twintigste eeuw veranderde er nogal wat in de directe omgeving van de begraafplaats. Van een rustig gelegen plekje langs de Vecht veranderde de begraafplaats in een lawaaiige plek, direct naast de snelweg. De A1 zorgde er wel voor dat het verkeer niet meer door Weesp of Muiden hoefde. Later werd de weg nog eens verbreed, maar inmiddels is door de aanleg van een aquaduct ten zuiden van de begraafplaats de rust op deze plek weer terug.
Gedurende de jaren 1995/1996 is de begraafplaats grondig gerenoveerd. Zo heeft het onder meer een geheel nieuw vooraanzicht gekregen. Een groepje vrijwilligers van de parochie is wekelijks in de weer met het groenonderhoud en verzorgen van de begrafenissen.
Literatuur
- Diest, S.C. van, Begraven in Muiden, in: Villa Amuda, uitgave van de Historische Kring Stad Muiden, jaargang 1, nr. 1, september 1987.
- Diest, S.C. van, Katholiek Muiden na de Reformatie, in: Villa Amuda, uitgave van de Historische Kring Stad Muiden, jaargang 1, nr. 1, september 1987
- Hulsman, R.N. en J.H. Mulder, Begraven in Rotterdam en omstreken, uitgave van de Terebinth (Rotterdam 1999)
- Tussen Vecht en Eem, nr. 2 mei 1996
- Telleman, A. en I. Telleman-Barends, De kerk in Muiderberg, 1982
- Woud, Auke van der, Het lege land. De ruimtelijke orde van Nederland 1798-1848 (Amsterdam 1998)
Deze tekst werd geschreven door J.Th. van Mierlo in oktober 1999 voor de tentoonstelling "Begraven in Muiden en Muiderberg" welke toen gehouden werd in de Grote kerk van Muiden. In 2006 is het artikel opnieuw geredigeerd.
