De vraag wat voor mij de meest bijzondere funeraire plek is, vind ik lastig te beantwoorden. Er zijn zo veel dodenakkers die het bezoeken meer dan waard zijn. Voor mij begon de interesse in begraafplaatsen toen ik startte met een andere hobby, namelijk genealogisch onderzoek naar mijn familie. Voor genealogen of stamboomonderzoekers zijn grafstenen een belangrijke bron van informatie. Dat oude begraafplaatsen en kerkhoven het stenen archief van de samenleving in een dorp of stad vormen, is voor mij van jongs af aan een feit geweest.
{seog:disable}Particuliere Begraafplaats
Midden in het winkelcentrum van het dorp Haaksbergen ligt aan de Spoorstraat, verscholen achter een muur, een begraafplaats die dateert uit 1830. Aangezien deze begraafplaats zowat in mijn achtertuin ligt, kies ik deze als meest bijzondere funeraire plek.
Het ontstaan heeft alles te maken met het verbod op het begraven in en rond kerken in de bebouwde kom met ingang van 1 januari 1829. Ook in Haaksbergen, dat toen meer dan 1.000 inwoners kende, moest er een nieuwe begraafplaats buiten het dorp komen. In 1828 kon de gemeente ten noorden van het dorp een stuk grond kopen. Pas een jaar later hoorde de gemeenteraad dat de zoon van de toenmalige hoogbejaarde burgemeester de verkoper van het terrein was geweest. Deze had niet het recht de grond op eigen titel te verkopen en kon het terrein niet overdragen. De koop werd ongeldig verklaard. De begraafplaats was op dat moment al in gebruik genomen en er lagen dus al mensen begraven. Omdat de verkoper en zijn voorkinderen in financiële problemen waren gekomen, werd de grond in mei 1830 openbaar geveild. De gemeente kon de grond nu voor een veel lager bedrag verwerven.
Vele Haaksbergenaren hadden de ontwikkelingen met gemengde gevoelens gevolgd. Toen bekend werd dat de koop uit 1828 ongeldig was geweest, werd begin 1830 een intekenlijst aangelegd voor een particuliere begraafplaats. In totaal tekenden zeker achttien mensen in, tien van protestantse huize en acht van katholieke huize. Bij deze intekenaren zaten drie raadsleden, die zich kennelijk genomen voelden. Deze begraafplaats werd nog in datzelfde jaar aangelegd op een stuk grond dat toen nog buiten het dorp was gelegen.
De parochieherder weigerde echter het katholieke deel van de begraafplaats in te wijden en er zijn hier dan ook geen katholieken ter aarde besteld. Zodoende kregen de tien intekenaren van protestantse huize ieder een rij ter beschikking voor henzelf en de nazaten. Pas in 1932 werd het terrein ingebracht in de Stichting Particuliere Begraafplaats Haaksbergen. Deze is tot op de dag van vandaag de eigenaar van de begraafplaats. Personen die afstammen van de oprichters hebben recht van begraving.
Het meest bijzondere monument op de begraafplaats is dat voor Han Jordaan. Het staat op een markante locatie aan het eind van het middenpad. Han kwam in 1945 om het leven in het Oostenrijkse concentratiekamp Mauthausen. Hij was voorbestemd een leidende functie te krijgen in de grootste textielfabriek van het dorp Haaksbergen, die op dat moment door zijn vader werd geleid. In juli 1940 studeerde hij in Engeland af als textielingenieur. Inmiddels waren de Duitsers ons land binnengevallen, waardoor terugkeer naar Nederland niet raadzaam was. Hij meldde zich toen als vrijwilliger aan bij de Royal Dutch Naval Air Service en trad later toe tot de Britse Intelligence Service. In maart 1942 werd Han voor zijn eerste actie, als geheim agent van de Special Operations Executive, in Nederland ingezet. Begin mei 1942 kwam hij door verraad in handen van de Duitsers terecht, waarmee hij slachtoffer was geworden van het zogenaamde Englandspiel. Hij werd gevangen gezet in het Oranjehotel in Scheveningen. Daarna kwam hij via kamp Sachsenhausen bij Oranienburg in Mauthausen terecht. Op 21 april 1945 is hij daar gestorven. Om hier in Haaksbergen een herdenkingsplek voor hem te hebben, werd er een monument op de begraafplaats opgericht. Dit dient meteen als herdenkingsteken voor het familiegraf Jordaan. Aan de voet van het gedenkteken liggen zijn naaste familieleden begraven.
Eric Ooink is bij de gemeente Haaksbergen verantwoordelijk voor Groen en begraafplaatsen. Hij is daarnaast actief lid van de Historische Kring Haaksbergen.
