De terreinen waarop psychiatrische instellingen gevestigd waren, veranderden vanaf het laatste kwart van de vorige eeuw ingrijpend. Het werden zorgparken, soms in combinatie met particuliere woningbouw, of werden totaal verlaten. Hiermee verdwenen ook de daarop gelegen begraafplaatsen. Ze werden geruimd of verpauperden tot desolate dodenakkers. Met het verdwijnen van zulke begraafplaatsen verdwijnt ook de herinnering aan mensen die er in het verborgene leefden en daarmee cultuurhistorisch erfgoed.
Tegenover bijna 400 katholieke begraafplaatsen telt Noord-Brabant nog geen 100 protestantse begraafplaatsen. Van die laatste ontstond een deel in de negentiende eeuw, toen de verzuiling in de Nederlandse samenleving zich verder aftekende. Waar protestanten en katholieken lang naast elkaar waren begraven, ontstonden nu aparte begraafplaatsen. Zo ook in Bergeijk.
De omgeving van Vught leende zich in het verleden goed voor de aanleg van buitenverblijven. Gegoede Bossche families lieten vanaf de zeventiende eeuw talloze buitenhuizen aanleggen op grote landgoederen. Daaronder ook landgoed Ouwerkerk, dat in zijn beste dagen zo’n 150 hectare groot was. Op dat landgoed is midden twintigste eeuw de protestantse begraafplaats van Vught aangelegd, maar toen was het landgoed al ter ziele.
Noord-Brabant telt ruim tachtig begraafplaatsen van protestantse oorsprong. De meeste gemeenten kennen wel zo’n begraafplaats, meestal gesticht in de negentiende eeuw. Zo ook in Nuenen. Het huidige Nuenen vindt zijn ontstaan in enkele gehuchten uit de middeleeuwen op een plaats waar al in de prehistorie gewoond werd. In de veertiende eeuw werd centraal tussen die gehuchten een kerk gebouwd, mogelijk op de locatie van een voorganger. De forse kerk, gewijd aan Sint Clemens, was een uitdrukking van de Kempische gotiek.
In de gemeente Eindhoven zijn twee Joodse begraafplaatsen te vinden. Eén betreft een gedeelte van de voormalige instellingsbegraafplaats bij de Grote Beek, gesticht in 1918. De tweede, mogelijk voor het eerst gebruikt in 1747, vinden we nabij het centrum van Eindhoven. Een derde is teloor gegaan bij de enorme naoorlogse uitbreidingen van Eindhoven.
Velen zien Eindhoven als een jonge stad, niet te vergelijken met die andere Brabantse steden als Breda en ’s-Hertogenbosch. Toch lijken al die steden qua historie behoorlijk op elkaar, zeker als je weet dat het huidige grondgebied van Eindhoven al rond de zevende eeuw bewoond werd. Dat is waarschijnlijk vroeger dan in welke andere stad dan ook in Noord-Brabant.
Aan de Celebeslaan in Eindhoven, stadsdeel Tongelre, ligt tegenover het Lorentz Casimir Lyceum in een bosperceel de voormalige Joodse begraafplaats van Tongelre. Het perceel is van dichtbij nog goed te herkennen, gelegen op een lichtelijk verhoogd terrein en met verzakkingen in de vorm van graven. Even verderop raast het verkeer voorbij op de Eisenhowerlaan, die al snel overgaat in de A 270. Vanwege de aanleg van deze weg moest de begraafplaats in de jaren zestig van de twintigste eeuw verdwijnen.
Bergeijk ‘t Hof kent naast een protestante en katholieke begraafplaats ook een gesloten kerkhof, namelijk het kerkhof bij de monumentale Hofkerk in Bergeijk, het voormalige Petruskerkhof. Hoewel het kerkhof een katholieke signatuur heeft, is het kerkhof al sinds het begin van de negentiende eeuw eigendom van de gemeente Bergeijk.
Van Rijkskrankzinnigengesticht naar landgoed De Grote Beek
In 1918 werd in Woensel het Rijkskrankzinnigengesticht (RKG) gebouwd. Het kwam er per toeval. Toen de onderhandelingen met Utrechtse gemeenten om in het midden van het land een krankzinnigengesticht te bouwen, op niets uitliepen, greep de burgemeester van Woensel zijn kans en deed een aanbod aan het Rijk om het gesticht in Woensel te vestigen. Dat voorstel werd met beide handen aangenomen en zo kwam het RKG in het ‘donkere zuiden’ terecht.
Kerkakkers
{seog:disable}In verschillende Brabantse dorpen kom je de benaming 'Kerkakkers' of 'Kerkakkerstraat' tegen. Het duidt op een verschijnsel uit de middeleeuwen, wat het beste beschreven kan worden aan de hand van wat archeologisch onderzoek op diverse plaatsen in Zuidoost Brabant heeft opgeleverd.