Als voorzitter van Terebinth, wat ik tot medio 2022 was, heb ik nogal wat begraafplaatsen bezocht. En dat doe ik nog steeds. De ene begraafplaats herinner je je beter dan andere. En als je ze je goed herinnert, dan is dat omdat je er iets heel moois zag en een enkele keer omdat je er zo droevig van werd, dat je er - zoals ik dat pleeg uit te drukken - 'niet dood gevonden wilt worden'.
Nu ik door Dodenakkers (ik ben donateur) gevraagd werd (dank daarvoor!) om iets op deze plek te schrijven, heb ik gekozen voor de gemeentelijke begraafplaats in Eerbeek. Ik was daar maar één keer, maar toch is deze eenvoudige, lommerrijke begraafplaats me bijzonder bijgebleven. Dat heeft alles te maken met het feit dat ik geïnteresseerd ben in de graven van mensen die er in het verleden op de een of andere manier toe deden. Mijn bijzondere aandacht gaat daarbij uit naar vrouwen, omdat die in de geschiedenis zo vaak onderbelicht blijven. En daar is deze begraafplaats bijzonder in, daar liggen zowaar twee vrouwen begraven die elk op hun terrein door het ‘glazen plafond’ braken, namelijk Anne van Bosse en Anne Zernike.
Anne (Anna) Antoinette van Bosse (1852-1942) volgde colleges botanie aan de Amsterdamse universiteit. Formeel studeren mocht ze er niet omdat ze, zoals de meeste vrouwen in haar tijd, er niet de geschikte vooropleiding voor had. Ze specialiseerde zich in algen. Aan de universiteit leerde ze Max Weber (1852-1937) kennen, met wie ze in 1883 trouwde. Beiden hadden een imposante wetenschappelijke carrière. Max Weber zou hoogleraar worden en zich ontwikkelen tot een in zijn tijd wereldberoemd bioloog. Ook Anna vergaarde roem en zou in 1910 als allereerste Nederlandse vrouw – in Utrecht – een eredoctoraat ontvangen! In 1895 kochten ze het Huis te Eerbeek. Ze betekenden er veel voor de lokale gemeenschap en werden tenslotte op de Eerbeekse begraafplaats begraven. Voor de naam van Anne trots de doctorstitel.
Detail grafmonument Max Weber en Anne van Bosse
Anne (Annie) Zernike (1887-1972) was de eerste vrouw die aan de Amsterdamse universiteit (en aan het Doopsgezind Seminarie) theologie studeerde. Op 5 november 1911 werd ze in het predikantsambt bevestigd bij de doopsgezinde gemeente in Bovenknijpe bij Heerenveen. Ze werd hiermee in Nederland de allereerste vrouw die het predikantsambt bekleedde! Ze legde haar ambt neer toen ze in 1915 trouwde met de kunstenaar Jan Mankes (1889-1920). Met Jan verhuisde ze naar Den Haag. Toen hij ziek werd en tuberculose bleek te hebben, besloten ze naar een plaats met frisse buitenlucht te verhuizen en dat werd Eerbeek. Hier knapte hij aanvankelijk op, maar anderhalf jaar later overleed hij toch en werd er begraven. Na verloop van tijd vatte Annie het predikantschap weer op en werd in 1921 in Rotterdam voorgangster bij de Nederlandse Protestanten Bond (nu Vrijzinnigen Nederland). Na haar overlijden in 1972 werd ze in Eerbeek bij haar man begraven.
Grafmonument Jan Mankes en Anne Zernike
Het graf van Jan Mankes werd gedekt met een steen die ontworpen is door collega-kunstenaar Chris Lebeau (1878-1945), de naam van Annie werd daar in 1972 aan toegevoegd.
In Eerbeek herinneren onder meer de Professor Weberlaan, het Webersbos en de Max Weber Stam bij de Scouting aan Max Weber. Je vindt er ook de Jan Mankesstraat. Naar de beide Annes is er niets vernoemd. Zou dat komen omdat ze vrouwen waren?
