Albertus Zefat
8 oktober 1901- 27 juli 1944
Bertus Zefat en zijn echtgenote Aaltje Heres hadden een kippenbedrijf in Valthe. In het najaar van 1942 verschafte het echtpaar Zefat onderdak aan een aantal Joden die uit Emmen waren gevlucht na gewaarschuwd te zijn voor een razzia. Gevaar voor ontdekking was echter dermate groot, dat besloten werd een schuilplaats aan te leggen in het Valtherbos. Een hol, met daarin een woon- en een slaapruimte bedekt door stammen, takken en bladeren. In 1943 werd de schuilplaats ontdekt door een wandelaar, die op zijn wandeling door het dak zakte. Met spoed werden de onderduikers ondergebracht op verschillende adressen in Emmen.
Onderduikershol Valthermond
Een paar maanden later werd er een nieuwe schuilplaats in het bos gegraven, groter en dieper dan de eerste. Een deel van de groep keerde terug en leefde daar anderhalf jaar lang, geholpen door een groot aantal mensen uit de omgeving, onder wie het echtpaar Zefat. Maar op 27 juli 1944 voltrok zich een drama dat Bertus Zefat het leven kostte. Verraad leidde tot zijn arrestatie, waarbij hij niets losliet en ter plekke bij zijn boerderij werd gefusilleerd. Hierbij zou, volgens een getuige tijdens het proces voor de Kamer Groningen van het Bijzondere Gerechtshof te Leeuwarden, ook de “beul van Groningen”, Robert Friedrich Lehnhoff, betrokken zijn geweest. Lehnhof was de personificatie van de SD-terreur in de woorden van de raadsheren van het Hof.
Monument onderduikershol
Gedenkplaat met namen
Na de dood van Bertus werd de hulp aan de onderduikers voortgezet, onder anderen door Aaltje, de echtgenote van Bertus.
Aan Bertus
op zijn sterfdag 27 juli
Wij zijn door de nacht van ellende gegaan,
gesterkt door jouw kracht en jouw liefde.
En, hebben wij vaak aan de afgrond gestaan,
jij waakte voor ’t heil der gegriefde.
Wij zijn door de nacht van ellende gegaan
om ’t leven door jou te herwinnen.
O God, laat hem nu onze dankroep verstaan
wij zullen in zijn geest beginnen!
Nu strijkt de wind over ’t veld,
streelt het graf van een held,
getuigend van ’t eeuwige weten.
En wij, kon ’t niet aan zijn baar
dan toch hier, ieder jaar:
wij zweren je nooit te vergeten.
Je Duikers
Dit ontroerend gedicht treffen we aan bij het graf van Bertus Zefat te Odoorn. Het onderduikershol in het Valtherbos is behouden, gerenoveerd en van een gedenksteen voorzien, waarop de volgende woorden staan: Van december 1942 tot de zonovergoten bevrijding op 11 april 1945 vonden opgejaagden hier in het Valtherbos bescherming door enkelen der sterksten uit dit Drentse land.
Monument Valthermond
Bertus en Aaltje Zefat werden op 8 maart 1972 door Yad Vashem (=gedenkteken en naam, naar Jesaja 56:5) onderscheiden voor het redden van twintig Joden. Er is voor hen, “De Rechtvaardigen onder de Volkeren”, een boom geplant in de tuin van de rechtvaardigen bij het instituut. Op de website van het instituut is een pagina met foto’s gewijd aan het echtpaar Zefat.
Internet
- Yad Vashem - De Rechtvaardigen onder de Volkeren - Bertus Zefat en Aaltje Heres
