* Kalkar (hertogdom Kleef) 1529 - † Pieterburen 2 juni 1597
Een Geus in Pieterburen
Laat in een gesprek de naam Pieterburen vallen en al spoedig komen zeehonden en wadlopen ter sprake. Tuinfanaten weten van het bestaan van "Domies Toen" (de tuin van de dominee) vanwege de bijzondere bloemen en zeldzame planten in die tuin. Tussen deze tuin en de begraafplaats van Pieterburen bevindt zich een juweel van een gotische kerk uit de 15e eeuw. De toren is echter van veel later datum en stamt uit het begin van de 19e eeuw. Boven de ingang lezen we:
AO 1805 HEEFT JR. GOOSEN GEURT ALBERDA, HR. VAN DYKSTERHUIS ENZ. ENZ., DEZE TOREN LATEN BOUWEN. HARMANNUS HAVINGA, KERKVOOGD EN SCHOOLMEESTER TE PEETERSBUREN, HEEFT OP DEN 20 MEI DE EERSTE STEEN GELEGD. M. WALLES VAN GRONINGEN IS ARCHITEK HIEROVER GEWEEST. RINE PIETERS, HARM TINKELES EN DREWS LEVI HEBBEN HET WERK VERVAARDIGT.
De Alberda's, van wie jonkheer Goosen Geurt er een was, hebben hun sporen nagelaten in en aan de kerk. Hun wapen treffen we aan op de preekstoel en de herenbank. In het koor hangt een drietal rouwborden van een paar Alberda's. Hun borg Dijksterhuis bestaat al lang niet meer. Goosen Geurt, die het in 1791 in eigendom kreeg, heeft nog belangrijke verbouwingen laten plaatsvinden, maar begin 1900 is het huis met de grond gelijkgemaakt.
De erven Alberda zagen niet zoveel meer in de borg en verkochten het voor afbraak aan de molenaar van Eenrum. Het moet een fraaie borg zijn geweest, waarin, zoals gebruikelijk, elke kamer een eigen naam had: officierskamer, moriaanskamer, raadskamer, preceptorskamer, gewelfde kamer, groene en gele kamer. Bij de benaming moriaanskamer wordt de nieuwsgierigheid gewekt. Daartoe richten we ons op het vierde rouwbord, dat van Diederick Sonoy en zijn echtgenote Maria van Malsen.
Op 7 juni 1597 stierf Diederick Sonoy, oud-gouverneur van Noord-Holland, op de borg Dijksterhuis. In 1530 geboren in het hertogdom Kleef, trouwde hij in 1555 jonkvrouwe Maria van Malsen.{sidebar id=8} Zij overleed in 1584 te Enkhuizen, maar haar gebeente werd later bijgezet in de grafkelder van de kerk te Pieterburen. Sonoy, die in zijn jonge jaren al koos voor het Protestantisme, tekende in 1566 het Verbond der Edelen, het Compromis [zie kadertekst], en weigerde in 1567 de eed van trouw aan de koning van Spanje. In januari 1568 ondertekende Sonoy met Hendrik van Brederode en zeven andere edelen een tweede Compromis om de Spanjaarden in Nederland te bestrijden. Maar na de dood van Brederode nog datzelfde jaar, leek ook dit Compromis een stille dood te sterven. Willem van Oranje ontpopte zich als de leider van het gewapende verzet tegen de Spanjaarden en in 1568 sloot Sonoy zich dan ook bij hem aan. In 1572 werd Sonoy door de Prins van Oranje tot luitenant-gouveneur van Noord-Holland. In Alkmaar vinden we nog een herinnering aan Sonoy: zijn woonhuis in "het hofje van Sonoy".
Dapper was hij, maar ook zeer wreed. In zijn opdracht werden mensen gemarteld om te ontdekken wie Spaanse sympathieën koesterde. Land liet hij onder water zetten om de Spanjaarden te verdrijven, zoals bij het ontzet van Alkmaar. Van een klooster in Egmond liet hij daken en goten slopen om er kogels en kanonnen van te gieten. In Oterleek gingen de huizen in vlammen op, omdat ze de Spanjaarden hadden geholpen. Tegenstander van Maurits geworden, moest Sonoy het veld ruimen en gaven de Staten van Holland hem op zijn verzoek (eervol) ontslag. Wel kwam hij met enorme vorderingen, die niet zonder meer werden ingewilligd.
Zijn vriendschap met de graaf van Leicester, die hier enige tijd landvoogd was geweest, gaven hem ingang bij Elisabeth I van Engeland. Zij wist de Staten van Holland zo ver te krijgen, dat de Staten toegaven en hem een behoorlijke som geld ter hand stelden. Ook werd hem een jaarlijks pensioen toegekend, dat bij zijn overlijden op zijn dochter Emmerantia zou overgaan. Deze dochter nu was in 1582 gehuwd met Luiert Manninga, Heer van Dijksterhuis.
Sonoy, die inmiddels hertrouwd was met de Groningse jonkvrouwe Johanna de Mepsche, had zich gevestigd in het Ostfriese Norden. Met de verovering van de stad Groningen door Maurits en Willem Lodewijk van Nassau op de Spanjaarden in 1594, werd bij verdrag - het Tractaat van Reductie - de stad teruggebracht naar de kant van de gewesten, die Philips II hadden afgezworen en zich hadden verenigd op grond van de Unie van Utrecht. Stad en Ommelanden werden gedwongen tot eenheid en vormden het zevende gewest van de Republiek der Verenigde Nederlanden. Nu dit een feit geworden was, keerde Sonoy terug. Hij nam intrek bij zijn dochter op Dijksterhuis en overleed korte tijd daarna.
In juni 1597 werd Diederick van Sonoy op plechtige wijze begraven in de grafkelder van de kerk van Pieterburen in aanwezigheid van stadhouder Willem Lodewijk van Nassau. In het koor hangt aan de noordermuur het rouwbord van Sonoy en zijn eerste vrouw. Het bord werd in 1903 op last van de erfgenamen van de borg Dijksterhuis op een niet al te verantwoorde wijze overgeschilderd.
Het verhaal gaat, dat een Moor, die al 20 jaar in dienst was van Sonoy, hem ook als dienaar volgde op Dijksterhuis. Op de borg vatte hij liefde op voor een dienstmeisje, dat zijn liefde niet kon of wilde beantwoorden. Hierdoor in woede ontstoken, vermoordde hij het meisje in de kamer, die later de naam kreeg: moriaanskamer. Als straf voor zijn misdaad werd de Moor op 20 oktober 1596 onthoofd in de buurt van de borg. Nog zwerft hij rond op de plaats, waarop eens een van de oudste borgen van Groningen stond, als het zwarte spook van Pieterburen.
Literatuur
- Ditzhuyzen, Drs R.E. van, Oranje-Nassau, een biografisch woordenboek; (Haarlem, 1992)
- Biesta, P, Pieterburen; Van Gorcum, 1939
- Oirschot, Anton van, Spoken en kastelen in Nederland; Spectrum, 1974
- Teenstra, M.D., Stads- en Dorpskroniek; van Seijen, 1974
- Pathuis, A., Groninger gedenkwaardigheden; Van Gorcum, 1977
- Hartman, T. e.a., Groningen, gids voor cultuur en landschap; Profiel, 1994
- Brood, P. e.a., Nieuwe Groninger Encyclopedie; REGIOProjekt, 1999
- Steensma, Drs R., Langs de oude Groninger kerken; Bosch & Keuning, z.j.
