Skip to main content

Algemeen


Geschreven: 11 september 2022
Aangepast: 13 maart 2024
Auteur: Pauline Zwetheul en Wim Vermei
Categorie: Algemeen

In de Eusebiuskerk vindt de voorlopig laatste verbouwing / restauratie plaats. De twee kelderruimtes onder de kooromgang worden met elkaar verbonden, aangepast en beter toegankelijk gemaakt voor het publiek. Hiervoor moest de grafzerkenvloer in de kooromgang gedeeltelijk verwijderd worden. Dit bood een goede gelegenheid voor extra onderzoek en een gemakkelijke toegang tot de kelderruimtes. Bij deze werkzaamheden stootten werklieden met hun machines (die in krappe ruimten moesten manoeuvreren) per ongeluk enkele stenen uit een keldermuur. Achter die muur opende zich nog een grafkelder...


Geschreven: 18 september 2011
Aangepast: 13 april 2024
Auteur: Dirk Swierstra †
Categorie: Algemeen

Op de oude of Algemene begraafplaats te Leeuwarden aan de Spanjaardslaan ligt het graf van Antje van der Meulen. Die naam lijkt op zich niet zo bijzonder maar zij is de moeder van de meest bekende spionne ter wereld, Mata Hari. Het graf van Antje van der Meulen ligt op de eerste afdeling van de begraafplaats, op rij 22, graf 22. De in 2011 opgeleverde restauratie heeft nieuw licht geworpen op het verhaal dat in het verleden altijd verteld werd. Dat komt omdat de grafzerk nu duidelijk leesbaar is terwijl men voor de restauratie met wat moeite haar naam kon lezen. Het onderstaande verhaal werd dan ook altijd voor waar aangenomen en dus bij rondleidingen verteld.


Geschreven: 21 juli 2009
Aangepast: 22 december 2020
Auteur: Marten Mulder
Categorie: Algemeen

 

* Finsterwolde 26 mei 1898 - † Finsterwolde 29 mei 1929

 

Siemens2Finsterwolde, een dorp in het Groninger Oldambt. Het haalde een aantal malen landelijk de pers. Tegenstellingen tussen boeren en landarbeiders Siemens4leidden regelmatig (1889-1893, 1929, 1949-1953) tot een aantal confrontaties. Lage lonen, lange werkdagen en slechte huisvesting waren de basis van ongenoegen en leidden tot verzet bij de arbeiders. In 1929 brak er een landarbeidersstaking uit, die weliswaar niet door de arbeiders werd gewonnen, maar wel een martelaar opleverde.

Siemens5Er vonden schermutselingen plaats tussen de Marechaussee en betogende stakers. Schermutselingen, die werden gadegeslagen door de dorpelingen. Terwijl de 31-jarige Eltjo Siemens, groenteventer van beroep, tegen de deurpost van de tabakswinkel van Glazenburg, staat toe te kijken, wordt hij getroffen door een verdwaalde kogel en bezwijkt aan de opgelopen verwondingen.
Siemens6Een feitelijke buitenstaander wordt symbool van de strijd van de arbeiders.

De betrokkenen hebben de dood van Siemens anders beoordeeld. Op de begraafplaats van Finsterwolde werd een monument opgericht, met daarop vermelding van het gebeuren. "Terwijl wij streden met zijn allen/ voor iets meer gezinsgeluk/ en daarbij hielden voet bij stuk/ is hij door dood'lijk schot gevallen". (2002)

 

Literatuur

  • Groningen Gids voor cultuur en landschap; Bedum (1994)
  • Nieuwe Groninger Encyclopedie; Groningen (1999)
  • Frank Westerman: De graanrepubliek; Amsterdam-Antwerpen (1999 4e druk)

 

 

 


Geschreven: 18 juli 2009
Aangepast: 22 december 2020
Auteur: Hans Hoekstra
Categorie: Algemeen

 

* 1747 - † 1824

 

grafsteenEen Nederlandse poolheld: commandeur Hidde Dirksz. Kat
Wat zeeman, die de kiel naar 't barre Noorden stuurde,
Bestond er ooit op aard, die zooveel ramps verduurde
Als Kat, de fiere Kat, die 's lijdens beker heeft
Tot aan den boôm geleegd, en toch, God dank, nog leeft?

In de herfst van 1777 wordt de bij de oostkust van Groenland vastgeraakte Nederlandse tweemaster Juffrouw Klara, bemand met 38 koppen, door het opgestuwde ijs verpletterd. Commandeur Hidde Dirks Kat uit Hollum op Ameland en de bemanning van de walvisvaarder weten zich op een ijsschots in veiligheid te brengen. Met sloepen, en later te voet over het ijs, proberen ze de bewoonde wereld te bereiken. Na vele ontberingen - Kat zal later in zijn dagboek schrijven dat hij zich enigszins een denkbeeld kon vormen 'van het lijden van onzen Heiland Jezus Christus' - bereiken achttien man, onder wie Kat, de zuidkaap van Groenland waar een diep water en een gebergte hen de doorgang versperren.

De kajaks van de Inuits brengen redding en de overlevenden worden ondergebracht in een Inuitdorp. In zijn dagboek beschrijft Kat de gastvrijheid van zijn redders. "De overgroote liefde dier wilde menschen, welke waarlijk die van vele Christenen te boven gaat, maakte onze harten weemoedig en dankbaar tot God. Het schreijen van kinderen te mogen hooren bevredigde ons met ons lot. Het scheen ons, als of wij in ons eigen huis waren. Zij verkwikten ons met eene soort van soep van Zeehonden- of Robbevleesch met water gekookt. Niemand, die zulks niet ondervonden heeft, kan gelooven, hoe smakelijk wij daarvan aten."

Kat beschrijft in zijn dagboek gedetailleerd 'De Huizen en levenswijze der Wilden': "Schoon de zindelijke mensch groote morsigheid in hunne levenswijze opmerkt, ziet men in tegendeel, dat zij veel vernuft bezitten in het konstig maken van hunne kleederen, in het bereiden der vellen en in de wijze, waarop zij hunne kleederen naaijen." De T-vormige huizen hebben geen schoorsteen, waardoor het woonvertrek met rook is gevuld. De ramen bestaan uit 'gedroogde en aan elkander genaaide Zeehonds-darmen'.

Later verhuist Kat naar Juliaans Hoop, een Deense nederzetting, waar de winter wordt doorgebracht. In zijn dagboek beschrijft hij geestdriftig het Noorderlicht: "Des nachts zagen wij de schoonste vertooning van het afwisselend en spelend Noorderlicht dat zich zoo wonderbaarlijk met alle kleuren aan het oog opdoet, dat geene pen in staat is, zulks te beschrijven; zijnde het voor menschen, die er niet aan gewoon zijn, zeer schrikbarende.beeldOp 27 september 1778 keert Kat terug op Ameland bij zijn vrouw en kind: "De menschen op straat hieven een vreugdegejuich aan en riepen elkander mijne terugkomst toe."

In 1818, Kat is dan inmiddels 70 jaar, verschijnt zijn dagboek in druk onder de titel 'Dagboek eener reize ter walvisch- en robben-vangst gedaan in de jaren 1777 en 1778, door den Kommandeur Hidde Dirks Kat'.

Kat overlijdt in 1824 en wordt begraven bij de Nederlands Hervormde Kerk in Hollum. Zijn eenvoudige grafsteen is nog steeds te bezichtigen. In het dorp Hollum staat ook een beeld van de beroemde commandeur. (2002)

 

 


Geschreven: 28 juni 2009
Aangepast: 22 december 2020
Auteur: Pim de Bie
Categorie: Algemeen

 

* Langenschwalbach (D) 25 december 1866 - † Amsterdam 29 januari 1942 

Rosalie Stern was getrouwd met de in Eschweiler (Duitsland) geboren industrieel Abraham Holländer (1860 - 19 januari 1927). Ze woonden in Aken. Uit hun huwelijk werden 4 kinderen geboren, Julius (1894), Walter (1897), Betty (1898-22 september 1914) en Edith (17 januari 1900). Betty overleed reeds op 16-jarige leeftijd door blindedarmontsteking, Julius en Walter zijn altijd vrijgezel gebleven en overleden in 1967 en 1968. Edith huwde op 12 mei 1925 met Otto Frank.


Geschreven: 21 juli 2008
Aangepast: 09 februari 2022
Auteur: Dirk Swierstra †
Categorie: Algemeen

 

* Minnertsga 30 oktober 1851 - † Beers 1 februari 1928

 

Het lot van 'Alde Rinse'

 

Ze zijn er waarschijnlijk altijd al geweest: zwervers zonder een eigen dak boven het hoofd. Ooit trokken ze van dorp naar dorp en van plaats naar plaats. Het bezit van een sigarenkistje met wat mottenballen was voor het wettig gezag voldoende om hen als venter of als koopman aan te merken. Zonder handelswaar liepen ze een grote kans als landloper te worden opgepakt. De meesten bezaten kind noch kraai en konden op hun kop gaan staan, zonder dat er ook maar iets waardevols uit hun zakken viel. Al beschikten ze over wat handelswaar, in feite bleven ze zwervers. Dat zwerversleven bracht de meesten in een staat van vervuiling en verval; ze mochten dan zeep verkopen, zelf gebruiken deden ze het nooit.


Geschreven: 15 juli 2006
Aangepast: 02 oktober 2021
Auteur: Pim de Bie
Categorie: Algemeen

 

* Terneuzen 7 juli 1938 - † Amsterdam 25 oktober 1977

 

willink-dd_portretEen extravagante stoeipoes werd ze genoemd. Over zichzelf zei ze: "Ik leef in een sprookjeswereld van illusies en extravagantie. Ik ben een superpoes. Als men je niet opmerkt kun je net zo goed niet bestaan." En opgemerkt werd ze. Regelmatig kwam ze in de publiciteit door haar opmerkelijke gedrag en uitspraken. Door haar dure, buitenissige kleding en de opmaak van haar gezicht waarin het accentueren van haar ogen alle proporties te buiten ging.

Maria Theodora Mathilde (Tilly) de Doelder werd geboren in Zeeland als eerste van vijf dochters van zeeman P.J.B. de Doelder en zijn echtgenote E. Cavé. Op haar 19e gaat ze naar Amsterdam waar ze in 1961 kunstschilder Carel Willink (1900-1983) ontmoet. Een superpoes noemt hij haar, een mooi ding om in huis te hebben. Ze trouwen in 1969 en hun verschijning als extravagant kunstenaarsechtpaar neemt groteske vormen aan. Mathilde hult zich in de dure, onconventionele kleding van modeontwerpster Fong Leng en baart daar veel opzien mee. Mathilde vertoont veel kuren, heeft hysterische buien en is zeer veeleisend. Beu van haar grillen houdt Willink het na een 14-jarige relatie voor gezien. Hij ontmoet andere vrouwen en wil met één daarvan verder. Mathilde moet het veld ruimen. De scheiding wordt in 1977 uitgesproken. Ze is desperaat en zoekt wanhopig naar een nieuwe man waarmee ze haar luxe leventje kan voortzetten. Anton Heyboer is al ruim van vrouwen voorzien en Salvador Dali gaat niet in op haar avances. Uiteindelijk geeft autohandelaar en drugsdealer Gerard ("Dicky") Vittali haar weer terug waar ze niet meer buiten kan, een leven vol luxe en buitenissigheid. Lang heeft ze er echter niet van kunnen genieten. Op 25 oktober 1977 wordt ze dood op haar hemelbed gevonden, een pistool in haar rechterhand. Haar dood is gehuld in een waas van geheimzinnigheid. Volgens het rechercherapport is er sprake van zelfmoord. Door de vele tegenstrijdigheden wordt dat door anderen in willink-dd_begrafenistwijfel getrokken. En niet door de minsten. Politiecommissaris Torenaar bijvoorbeeld geloofde niets van een zelfmoordthese. Mathilde was rechtshandig terwijl de kogel in haar linkerslaap zat. Fysiek gezien een moeilijke combinatie. Haar lichaam vertoonde sporen van een worsteling, er waren schrammen en 2 gebroken ribben. Bovendien bleek het wapen in de Amsterdamse onderwereld als besmet beschouwd te worden; het was in eerdere aanslagen gebruikt. Hoe kwam ze aan dat wapen? Nog steeds is haar dood met raadsels omgeven.

willink3Op 31 oktober 1977 vangt om 14.30 uur in de aula van de Amsterdamse begraafplaats Westgaarde de uitvaartplechtigheid aan. Het wordt een onwaardige en chaotische vertoning die tot aan het graf voortduurt. Haar lichaam wordt neergelaten in graf AAA-4-194. Pas veel later, op 21 oktober 1987, wordt een roodbruine, geaderde grafsteen geplaatst waarop alleen haar voornaam is vermeld.

Als in 2003 de rechten verlengd moeten worden blijkt de rechthebbende niet te traceren. Op 16 februari 2004 wordt de zerk verwijderd. Kort daarna willink2besluit Westgaarde het graf als monument aan te merken. Nog dezelfde maand wordt de steen herplaatst.

 

Literatuur

  • Jouke Mulder: Willinks waarheid (1983)
  • Peter R. de Vries: Uit de dossiers van commissaris Toorenaar (1985)
  • Joop van Loon: Mathilde Willink (1997)
  • Thomas Ross: Mathilde (2003)

 

 

 


Geschreven: 21 juli 2003
Aangepast: 22 december 2020
Auteur: Marten Mulder
Categorie: Algemeen

 

* Kalkar (hertogdom Kleef) 1529 - † Pieterburen 2 juni 1597

 

Een Geus in Pieterburen

 

Laat in een gesprek de naam Pieterburen vallen en al spoedig komen zeehonden en wadlopen ter sprake. Tuinfanaten weten van het bestaan van "Domies Toen" (de tuin van de dominee) vanwege de bijzondere bloemen en zeldzame planten in die tuin. Tussen deze tuin en de begraafplaats van Pieterburen bevindt zich een juweel van een gotische kerk uit de 15e eeuw. De toren is echter van veel later datum en stamt uit het begin van de 19e eeuw. Boven de ingang lezen we:

AO 1805 HEEFT JR. GOOSEN GEURT ALBERDA, HR. VAN DYKSTERHUIS ENZ. ENZ., DEZE TOREN LATEN BOUWEN. HARMANNUS HAVINGA, KERKVOOGD EN SCHOOLMEESTER TE PEETERSBUREN, HEEFT OP DEN 20 MEI DE EERSTE STEEN GELEGD. M. WALLES VAN GRONINGEN IS ARCHITEK HIEROVER GEWEEST. RINE PIETERS, HARM TINKELES EN DREWS LEVI HEBBEN HET WERK VERVAARDIGT.


Geschreven: 28 juni 2003
Aangepast: 04 mei 2021
Auteur: Pim de Bie
Categorie: Algemeen

 

* Gorinchem 9 november 1909 - † Purmerend 13 mei 1966

 

Graf H.M. van RandwijkHendrik Mattheus (Henk) van Randwijk werd in een streng gereformeerd gezin als 4e van 6 kinderen uit vaders tweede huwelijk geboren. Vader Hendrik, tuinder, had uit een eerste huwelijk met Johanna Elisabeth van Veldhoven 8 kinderen waarvan er 1 na 5 maanden was overleden. Na de dood van zijn eerste vrouw in 1902 trouwde hij in 1903 met Dingena Baardman. Uit dit huwelijk kwamen 6 kinderen voort waarvan er 1 op 5-jarige leeftijd stierf.

Na de School met de Bijbel in Gorcum te hebben bezocht begon Henk van Randwijk in 1923 aan een opleiding tot onderwijzer aan de Christelijke Kweekschool in Gorinchem doch een jaar later ging hij bij zijn vader in de tuinderij werken. Ook dat duurde slechts een jaar, terug naar de kweekschool waar hij in 1928 zijn studie afrondde en in 1930 zijn hoofdakte behaalde. Van 1928 tot 1937 gaf hij les aan de christelijke lagere school Rehoboth in Werkendam. Zijn salaris bedroeg f 30,- (€ 13,65) per maand.