PERSBERICHT
GOUDEN VONDST IN MOSKOU
In Amersfoort vermoorde Sovjetsoldaten krijgen een naam
Amersfoort
13 december 2020
Tijdens een onderzoek in Moskou is een bijzondere ontdekking gedaan. Zes briefjes geven mogelijk de identiteit prijs van enkele Sovjetsoldaten, die 78 jaar geleden in Amersfoort werden vermoord.
De Stichting Sovjet Ereveld en Kamp Amersfoort hebben beide verheugd gereageerd op de ontdekking.
,,Dit is een gouden vondst’’, zegt onderzoeker Remco Reiding. ,,Naar zulke aanwijzingen ben ik al meer dan twintig jaar op zoek. Hopelijk kunnen we nu enkele van deze soldaten een naam en een gezicht geven.’’
Ook Kamp Amersfoort is blij met de vondst. ,,Hopelijk leidt deze informatie tot het oplossen van de puzzel’’, zegt Willemien Meershoek. ,,Ook voor ons is dit een belangrijke groep gevangenen. In ons nieuwe museum besteden we natuurlijk aandacht aan deze groep.’’
Op de documenten zijn enkele handgeschreven briefjes te zien in Russisch letterschrift. Die maken deel uit van de persoonlijke bezittingen die bij de Sovjetsoldaten zijn aangetroffen. De originele voorwerpen zijn in 1946 overgedragen door forensisch onderzoeker Van Ledden Hulsebosch aan de Sovjet-autoriteiten. Het is onbekend waar ze zijn gebleven.
,,Bij eerdere informatieverzoeken van mij in de jaren negentig en nadien zijn deze documenten niet boven tafel gekomen’’, zegt Reiding. ,,Maar bij een nieuwe zoektocht in Russische archieven dit voorjaar bleek het Staatsarchief in Moskou wel degelijk informatie te hebben over deze bijzondere groep soldaten.’’
De inventaris deed het hart van Reiding dit voorjaar nog niet direct sneller kloppen. ,,Maar toen we een medewerker zover hadden gekregen om de dossiers te lichten en te kijken wat ze precies bevatten, werd duidelijk dat er weleens heel belangrijke, onbekende informatie in kon zitten.’’
Vandaag bleek dat het ging om zes fotootjes van briefjes, waarop adressen geschreven staan van vermoedelijke soldaten of hun familieleden. ,,Een revelatie’’, zegt Reiding.
Reiding beschikte na 22 jaar onderzoek al over zes namen. ,,Maar dat betreft verbasterd opgeschreven namen of slechts voornamen, onvoldoende om soldaten te kunnen identificeren.’’ Dit voorjaar kwam daar nog een naam bij, toen bij de politieschool een blikje werd gevonden met een ingekraste naam.
De komende weken gaan Reiding en een groep Russische onderzoekers zich storten op de ontcijfering en de analyse van de flarden aan informatie. ,,Hopelijk leidt dat tot voldoende informatie om bijna tachtig jaar na hun dood eindelijk de identiteit van sommige van deze soldaten te kunnen vaststellen’’, zegt Reiding.
De Sovjetsoldaten kwamen op 27 september 1941 op de veelosplaats bij station Amersfoort aan. Ze waren gevangen genomen aan het Oostfront, niet lang na de Duitse inval in de Sovjet-Unie, en dwars door Europa naar Amersfoort overgebracht. De meesten van hen kwamen vermoedelijk uit Sovjetrepublieken in Centraal-Azië als Oezbekistan en Kazachstan.
De soldaten waren in lompen gehuld en na een lange treinreis oogden ze desolaat, vies en hongerig. De aanblik van deze ‘Untermenschen’ moest het Nederlandse volk ervan overtuigen met de Duitsers mee te vechten tegen de Sovjet-Unie.
Ook tijdens hun verblijf in Kamp Amersfoort werden de Russen, zoals ze werden genoemd, beestachtig behandeld. Kamparts Van Nieuwenhuijsen, voor de oorlog een gerespecteerd chirurg en lid van de gemeenteraad, liet twee schedels uitkoken en op zijn bureau zetten als interessant studieobject. Ook trok hij – zonder verdoving – expres de verkeerde kies, toen een ‘Rus’ zich met kiespijn op zijn spreekuur meldde.
Binnen een halfjaar overleed een groot aantal van hen aan honger, ziekte en mishandeling. Op 9 april 1942 werden de overgebleven 77 gefusilleerd. Het zou de op één na grootste massa-executie in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog blijken te zijn. De kartotheek met hun namen werd vermoedelijk in 1945 door de kampbewaking vernietigd.
Na de oorlog werden 101 stoffelijke overschotten herbegraven op het Sovjet Ereveld. Langzaamaan raakten ze daar in de vergetelheid. Hun namen werden nooit bekend.
Reiding slaagde er de afgelopen twintig jaar wel in de identiteit te achterhalen van 250 andere oorlogsslachtoffers die op het Sovjet Ereveld begraven liggen. Van 219 van deze soldaten traceerde en informeerde de Amersfoortse onderzoeker ook de nabestaanden.
Header: Detail scan van een briefje met het adres van een Sovjetsoldaat (Bron Staatsarchief van de Russische Federatie)
