Begeleid verval

De term begeleid verval geeft aan dat we aanvaarden dat grafmonumenten vergankelijk zijn en er geen enkele (be-)handeling is die de grafmonumenten op een niveau kan houden zoals ze oorspronkelijk waren. De term is gangbaar geworden aan het begin van deze eeuw. Begeleid verval wordt regelmatig gebruikt voor historische begraafplaatsen en vooral als het gaat om grafmonumenten van natuursteen. Natuursteen vervalt als gevolg van interne krachten in de steen, maar ook door bijvoorbeeld bomen en weersinvloeden. Dat verval is niet terug te draaien, wel te begeleiden zodat het verval vertraagd en de waarden langer in stand blijven. Bij begeleiden van het verval hoort ook niet de term restaureren, maar consolideren. Bij restaureren wordt veelal gestreefd naar herstel van de aanvankelijke uitgangspunten voor het monument, inclusief alle toegepaste materialen. Bij consolideren wordt vooral gewerkt met wat er nog is, er wordt niets toegevoegd en uitgangspunt is vooral dat het monument niet onveilig is en niet in een situatie terecht komt waardoor het verval versneld. Het verval is niet te stoppen, wel te vertragen en begeleiden door maatregelen.

Begeleid verval gaat vaak hand in hand met het handhaven en soms versterken van de biodiversiteit. Begeleid verval vindt plaats met oog voor en behoud van cultuurhistorische waarden. Vaak is de keuze voor consolidatie te verkiezen boven restauratie, aangezien bij het laatste nieuwstaat wordt nagestreefd, waarbij cultuurhistorische waarden direct verloren kunnen gaan.

Bij houten grafmonumenten is onderhoud essentieel om houtrot te voorkomen. Bij aantasting is het uiteindelijk onvermijdelijk het houtwerk deels of geheel te vervangen door gelijkwaardig materiaal. Dit is in lijn met het historisch gebruik van hout. Grafmonumenten van kunststeen, in het bijzonder gegoten materialen, zijn door de uitbloei van zouten en het roesten van interne delen zeer kwetsbaar. Met name de uitbloei van zouten is een irreversibel proces. Herstel door restauratie is in dat geval onmogelijk, consolideren is de enige optie. Het verval van gegoten kunststenen grafmonumenten gaat helaas veel sneller dan van natuursteen.

Lees meer over begeleid verval op begraafplaatsen op de kennisbank van de RCE.