Met in totaal 243 begraafplaatsen scoort de provincie Utrecht hoog (vierde plaats) als het gaat om het aantal inwoners per begraafplaats. Maar landelijk gezien komt het met het aantal begraafplaatsen in absolute zin op de tiende plaats, maar het verschil met Zeeland is klein. Utrecht kent wel meer verdwenen begraafplaatsen. De tiende plaats wordt enigszins gerechtvaardigd door het feit dat Utrecht na Flevoland het geringste oppervlak kent. Het aantal begraafplaatsen in de provincie is in 2019 gestegen door de toevoeging van de gemeenten Leerdam en Zederik in de nieuwe gemeente Vijfheerenlanden, waarin ook Vianen is opgegaan.
Van alle begraafplaatsen is ruim 37% (91 in totaal) in handen van een gemeente. Dit percentage ligt hoger dan het landelijk gemiddelde dat op bijna 33% ligt. De tweede groep wordt gevormd door de katholieke begraafplaatsen met bijna 21% (50), gevolgd door 40 begraafplaatsen van hervormde signatuur (ruim 16%). Opvallend is het grote aantal particuliere begraafplaatsen in Utrecht. Met ruim 10% is dat fors hoger dan het het landelijke gemiddelde dat nu op bijna 7% ligt. Joodse begraafplaatsen vormen met iets meer dan 5% slechts een kleine groep in Utrecht. Qua percentage is dit vergelijkbaar met het landelijke beeld.
De verdeling naar aard/gezindte is in het diagram hieronder weergegeven.
Begraafplaatsen naar gezindte Utrecht.
In Utrecht liggen 66 begraafplaatsen bij een kerk, ruim 27% van het totaal. Dat is laag in vergelijking met het totale gemiddelde van alle provincies. Van deze 66 liggen er 26 daadwerkelijk rond een kerk, met dien verstande dat 17 daarvan bovengronds geruimd zijn. De meeste kerkhoven in Utrecht liggen dus niet rond een kerk, maar erachter of in de nabijheid.
Zoals gezegd kent Utrecht naar verhouding een groot aantal particuliere begraafplaatsen. Met 25 begraafplaatsen staat Utrecht nu tweede naar verhouding op het totaal aantal begraafplaatsen. Door de aanleg van veel particulier beheerde begraafplaatsen in andere provincies loopt deze verhouding echter terug. Veel van de particuliere begraafplaatsen in de provincie Utrecht liggen op de Utrechtse Heuvelrug, maar ook daarbuiten vinden we enkele interessante, zoals het graf van H.S. de Bruyn in Kockengen. Dit graf ligt in een complex van moestuinen. De meest bekende particuliere begraafplaats is ongetwijfeld de graftombe van Nellesteyn in Leersum. Er zijn ook enkele situaties waarbij een particuliere grafkelder naast een gemeentelijke begraafplaats is aangelegd, zoals in Cothen en in Groenekan, beide van een tak van de familie Calkoen.
Van de 243 begraafplaatsen zijn er 22 in zoverre geruimd dat er geen grafmonumenten meer te vinden zijn. Daarnaast worden er op 57 begraafplaatsen geen nieuwe graven meer uitgegeven omdat ze gesloten zijn. Daarmee zijn er in Utrecht daadwerkelijk nog 164 begraafplaatsen in gebruik, ofwel ruim 67%. Verder zijn er in de provincie nog 67 begraafplaatsen die als verdwenen aangemerkt kunnen worden. Alleen de stad Utrecht kent minstens 10 verdwenen begraafplaatsen waarvan de meest opvallende ooit ergens onder het huidige Hoog Catharijne / Centraal Station ligt.
In de provincie Utrecht vinden we 6 crematoria. De eerste in de provincie werd gebouwd in Utrecht in 1970 en was daarmee het zevende crematorium in Nederland. In 1986 volgde een crematorium in Nieuwegein en in Bilthoven verscheen in 1992 het eerste particuliere crematorium in de provincie. Het jongste crematorium werd in 2020 gerealiseerd in Zeist. Van de 6 crematoria ligt er slechts 1 niet bij een begraafplaats.
In Utrecht zijn 39 begraafplaatsen of onderdelen daarvan van rijkswege beschermd. Van 47 begraafplaatsen is bekend dat ze zijn aangewezen als gemeentelijk monument (samen goed voor ruim 35%). Onder de rijksmonumenten bevinden zich onder andere de gemeentelijke begraafplaats Soestbergen in Utrecht en de eerder genoemde graftombe van Nellesteyn in Leersum. Slechts drie joodse begraafplaatsen zijn van rijkswege beschermd. Dat aantal ligt in andere provincies over het algemeen hoger.
De gemeente met de meeste begraafplaatsen in de provincie Utrecht is Vijfheerenlanden met 27 begraafplaatsen. Dat was voorheen gemeente Stichtse Vecht met 22 begraafplaatsen. Op de derde plaats staat Utrechtse Heuvelrug met 21 begraafplaatsen. Met die aantallen vallen deze gemeenten ver buiten de landelijke top 10. De provincie kent verder drie gemeenten met maar twee begraafplaatsen.
Wat het oppervlak aan begraafplaatsen betreft, zijn de Utrechtse begraafplaatsen goed voor 5,9% van het totaal. Het gaat dan om 251 hectare, waarbij de grootste begraafplaats in de provincie in Leusden is te vinden: begraafplaats en crematorium Rusthof van de gemeente Amersfoort. Deze begraafplaats beslaat zo'n 29 hectare. De kleinste begraafplaats, zo'n 8 m2 betreft, de grafkelder voor Hendrik Ravee bij kasteel Schonauwen in Houten.
Gemiddeld heeft Utrecht 1,8 m2 grafruimte per inwoner beschikbaar. Dat is onder het landelijk gemiddelde dat op 2,4 m2 ligt.
* Bij het overnemen van gegevens s.v.p. vermelden: Dodenakkers.nl - Kenniscentrum Funerair Erfgoed
