Tuuk, Titia Klasina Elizabeth (Titia) van der

21 juli 2009

* 't Zand 27 november 1854 - † Zeist 7 mei 1939

Als middelste van een gezin van zeven kinderen werd Titia van der Tuuk op 27 november 1854 te 't Zand (Gr.) geboren. Haar vader Nicolaus van der Tuuk was N.-H. predikant en haar moeder Petronella Helena Clasina van Lenting was schrijfster van godsdienstige kinderboeken. Deze publiceerde onder het pseudoniem Helena. Na de dood van haar vader in 1867 verhuisde haar moeder met de kinderen naar Groningen. Hier leerde Van der Tuuk voor onderwijzeres. Van 1873 tot 1882 was zij in Groningen, Borculo, Baarn en Deventer bij het onderwijs werkzaam. Als gevolg van haar toenemende doofheid - zij was ook mank - moest zij deze functie in 1882 neerleggen. Een andere reden voor haar ontslag was haar belangstelling voor de vrijdenkerij. Daarna werkte ze nog twee jaar als particulier onderwijzeres te Groningen. Zij verhuisde in 1884 naar Arnhem, waar zij nog een jaar als machineschrijfster voor uitgeverij Thieme werkte.

Vanaf 1885 verdiende zij haar kost als schrijfster en vertaalster. Haar eerste boek, getiteld In het schemeruurtje, was al in 1882 verschenen. Van dit sprookjesboek kwam in 1883 een tweede druk uit. Zij schreef en vertaalde kinderboeken en historische romans en vertaalde enkele feministische romans en vele werken over seksualiteit en seksuele moraal. Zo vertaalde zij in 1887 het boek Oorlog en vrede van Leo Tolstoi (1828-1910). In haar Zeister jaren heeft zij niet veel meer gepubliceerd. De laatste publicatie die op haar naam staat, De vrouw in haar seksueele leven: een physiologisch-maatschappelijke studie met geneeskundige en hygiënische wenken (1915), kwam uit voordat zij zich in Zeist vestigde. Als schrijfster heeft zij vrij veel gepubliceerd. In de necrologie die bij haar overlijden in 1939 in de plaatselijke krant verscheen, werden van haar novellen en romans in het bijzonder genoemd: In het schemeruurtje, De brief van den onderwijzer, Het testament, Emma's gebrek, Uit logeeren, In het hoekje van den Haard, De geschenken van den dwerg, Op kalme levenszee en Met verlof in het vaderland. Blijkbaar beschouwde de journalist deze als haar bekendste werken. Hij merkte wel op dat haar werk vooral in het laatst van de negentiende eeuw grote belangstelling trok.

Hoewel zij uit een familie van predikanten kwam, werd zij atheïst. In 1878 schreef zij in De tolk van den vooruitgang: 'Ik ben athéiste, vrijdenkster!' Op dit gebied was zij zeer actief, maar ook in de vrouwenbeweging; voornamelijk op het gebied van seksuele moraal en het vrouwenkiesrecht. Behalve feministe was zij ook vegetariër, geheelonthoudster en antimilitariste. Zij was redactrice of medewerkster van meerdere verenigingsorganen en zij droeg haar ideeën in tientallen artikelen en brochures uit. In de eerste jaren van haar verblijf in Zeist was zijn nog op allerlei maatschappelijk gebied actief, maar met het klimmen der jaren werd dat allengs minder. Alleen voor de plaatselijke vereniging voor slechthorenden hield zij in de laatste jaren van haar leven nog enkele malen een lezing.

Vanaf 1902 woonde zij achtereenvolgend in Ede, Ubbergen, Soest en Utrecht, om zich tenslotte op 7 maart 1916 in Zeist te vestigen. Binnen Zeist verhuisde zij nog enkele keren. Haar eerste adres was Krullelaan 31 en het volgende Wilhelminalaan 3. In 1920 liet zij aan de Prof. Lorentzlaan 30, toen nog Mooie Laantje genoemd, een huis bouwen. Zij noemde haar landhuisje ''t Wold'. Misschien met het oog op haar ouderdom en omdat zij mank was, was haar slaapkamer op de benedenverdieping gelegen. Haar werkkamer bevond zich op de eerste verdieping. Dit geeft al aan dat haar productieve jaren voorbij waren. In 2001 is het oude huis afgebroken.

Van der Tuuk was ongehuwd, maar dat betekent niet dat zij geen levenspartner had. Zij deelde vanaf 1896 haar leven met Rose Elisabeth Roosegaarde Bisschop (1856-1940). Zij was ook mede-eigenaar van de woning.
Omdat Titia van der Tuuk slecht ter been was, was zij de laatste jaren van haar leven aan huis gebonden. Zij bleef wel helder van geest. Na een ziekbed van twee weken overleed Titia van der Tuuk op 7 mei 1939. Zij werd op 10 mei in Westerveld gecremeerd. Haar as werd per schip op zee verstrooid. (2008)