Een grafmonument ontworpen voor een architect
Sinds 2008 werkt een groep enthousiaste vrijwilligers in het Noord Groningse Loppersum aan het herstel van de algemene begraafplaats. Aanleiding hiervoor vormde het achterstallig onderhoud aan historisch waardevolle grafmonumenten. Met name de Historische Vereniging Loppersum was dit een doorn in het oog, de begraafplaats is namelijk het stenen archief van het dorp en bron van de locale geschiedenis. Samen met Landschapsbeheer Groningen en de gemeente Loppersum is hier daarom gestart met herstel van grafmonumenten.
{seog:disable}Op zaterdagen en woensdagen werd met gemiddeld 30 personen hard gewerkt aan herstel van deze begraafplaats. Werkzaamheden die hierbij uitgevoerd zijn betreffen ondermeer het lijmen van zerken, herstel metselwerk, lijmen van banden en loszittende delen, verven van hekwerken en het beletteren van zerken. Het resultaat van dit herstelwerk mag er inmiddels zijn, een begraafplaats met prachtig herstelde grafmonumenten die een grote variatie aan stijlen, materialen en tijdsbeelden vertegenwoordigen. Naast de vele grafmonumenten van ‘gewone’ burgers zijn hier natuurlijk ook graven te vinden van regionale bekendheden, notabelen en vooraanstaande geslachten.
Ook de architect Oeds de Leeuw Wieland die veel karakteristieke huizen en boerderijen in en rond Loppersum heeft ontworpen en gebouwd ligt hier sinds 1919 begraven. Zijn grafmonument was helaas verdwenen. Aan de hand van de gemeentelijke administratie kon achterhaald worden op welke plek Oeds de Leeuw Wieland begraven moest zijn. De plek was een kaal stukje gras, waarvan iedereen vond dat het eigenlijk geen recht deed aan deze voor Loppersum zo belangrijke architect. Besloten is daarom ook om dit grafmonument in ere te herstellen. Hoe het grafmonument er precies moet hebben uitgezien weet geen mens maar wel hoe het er uit had kunnen zien: passend in de stijl en tijdgeest van de andere grafmonumenten uit deze periode. Wat hielp was dat veel van de vrijwilligers vakmensen zijn. Met hulp een metselaar, een schilder en een ambachtelijke smid is hier een compleet nieuw grafmonument met een prachtig hekwerk herrezen!
Volkomen onverwacht en als grote verassing werden tijdens de bouw van het grafmonument de originele glazen gedenkplaten van de familie teruggevonden. Deze lagen goed verstopt onder een dikke laag stof opgeborgen in het lijkenhuisje op de begraafplaats. De vondst van deze gedenkplaten heeft het grafmonument van Oeds de Leeuw Wieland helemaal compleet gemaakt.
Op zaterdag 1 september 2012 is het grafmonument onder grote belangstelling van meer dan 80 personen onthuld door de burgemeester van de gemeente Loppersum, de heer Rodenboog en de maker van het hekwerk, ambachtsmid de heer Mollema. Het grafmonument is werkelijk waar een juweeltje geworden en een bekroning op het herstelwerk dat vrijwilligers van de Historische Vereniging Loppersum hier de afgelopen jaren hebben uitgevoerd.
De herbouw van dit graf en herstel van veel andere grafmonumenten op dit terrein is uitgevoerd in het kader van project “Kerken in het Groen”van Landschapsbeheer Groningen. Doel van dit project is het herstel van landschappelijke en cultuurhistorische waarden van kerkhoven en begraafplaatsen in de provincie Groningen. Herstel heeft hierbij zowel betrekking op grijze elementen (grafmonumenten, kerkenpaden, lijkenhuisjes) als op groene elementen (monumentale bomen, laanbeplantingen, solitaire struiken en hagen). Herstel van de begraafplaats in Loppersum is mogelijk gemaakt dankzij financiële bijdragen van de provincie Groningen, Leader en de gemeente Loppersum, eigenaar van de begraafplaats.
Oeds de Leeuw Wieland (22 juni 1839 – 7 mei 1919) was een uit Ureterp (Friesland) afkomstige architect en aannemer, werkzaam in het noordoosten van de provincie Groningen. Hier heeft hij meer dan 185 bouwwerken ontworpen en gebouwd. Tot de bekendste hiervan behoren Hotel Spoorzicht (1887, Loppersum) waar hij zelf jarenlang woonde en dat door hem werd uitgebaad, de Meistertoren (Uithuizermeeden, 1897) en Spijkstertoren (1902). Enkele andere bouwwerken zijn:
- Hervormde kerk, Wirdum (1878, verbouwing toren)
- Hervormde pastorie, Hellum (1882)
- Boerderij Wester Enzelens, Hellum (1882)
- Notariswoning Bellevue, Loppersum (1890)
- Doopsgezinde kerk, Zeerijp (westgevel 1904)
- Burgemeesterswoning Welgelegen, Loppersum (1907)
- Villa Maria Zuidven, Loppersum (1912)
- Voorhuis Boerderij Zeerijp (1913)
- Villa Holwierde (+/- 1915 met T. van Hoorn)
Veel van de gebouwen die De Leeuw Wieland ontworpen heeft zijn aangewezen als rijksmonument. Vanaf 1912 werkt hij samen met de in Stitswerd geboren architect Tamme van Hoorn (1886-1948).
Oeds de Leeuw Wieland overlijdt op 7 mei 1919 op 79 jarige leeftijd te Loppersum. Zijn vrouw Frouktje B. Helmhold (1843-1919) overlijdt een dag later op 8 mei 1919. Ze waren ruim 56 jaar getrouwd. Oeds en Frouktje liggen samen met hun zonen Hielke Wieland (1885-1914) en Berend Wieland (1867-1919) begraven op de algemene begraafplaats van Loppersum. Door herbouw van een nieuw monument in oude stijl is deze laatste rustplaats weer zichtbaar gemaakt. Uiteraard is iedereen benieuwd naar wat de grootmeester zelf van dit ontwerp gevonden zou hebben.
Literatuur
- Middel, R. en R. Wobbes (2005) Oeds de Leeuw Wieland. Leven en werk van een Lopster architect. Bedum: Profiel.
