Flentrop, Hendrik Wicher

01 juni 2020

Leon Bok

* 25 december 1866 – † 12 december 1950

In 1903 richtte Hendrik Wicher Flentrop een piano- en orgelhandel op in Zaandam. Flentrop was geen vreemde in deze materie, want hij was organist in de Westzijderkerk in Zaandam. Aanleiding voor het opzetten van een eigen handel was de ontevredenheid van Flentrop met de manier waarop destijds orgels werden gerestaureerd. Dat ging vaak gepaard met een compleet nieuwe klank, geheel naar de smaak van de tijd. Flentrop was van mening dat elk orgel authentiek moest klinken en niet aangepast zou mogen worden aan de smaak van de tijd.

Hendrik Wicher Flentrop werd geboren in Koog aan de Zaan op 25 december 1866 als zoon van Dirk Andries Hendriks Flentrop (1834 - 1887) en Pietertje Wiegers Smit (1832 - 1899). Vader Dirk was huisschilder van beroep met een eigen bedrijf en het leek er lange tijd op dat Hendrik eveneens schilder zou worden. Hij volgde echter vanaf zijn zeventiende orgellessen en naast zijn werk werd dat een belangrijk onderdeel van zijn leven. Zijn lessen ontving hij onder meer van de organist van de Westzijderkerk J. Hooft en de blinde Amsterdamse organist A. Pomper. Op zijn negentiende werd hij, na een vergelijkend examen, benoemd tot organist van de Nederlands Hervormde Kerk te Koog aan de Zaan. Na een sollicitatieprocedure met twintig kandidaten werd Flentrop in 1893 gekozen om zijn leermeester Hooft op te volgen als organist van de Westzijderkerk.

In juni 1895 trad Flentrop in het huwelijk met Christina Anna Dekker (1867–1958), onderwijzeres van beroep. Bij Flentrop staat in de huwelijksakte dat hij huisschilder was. Zijn moeder had na het overlijden van haar man in 1887 diens schildersbedrijf voortgezet. Maar het orgelspel was al meer dan een hobby voor Flentrop. In de kranten van die tijd is de naam van Flentrop talloze malen te vinden bij uitvoeringen van concerten en andere muzikale gelegenheden. Niet alleen in de Zaanstreek maar ook daarbuiten genoot Flentrop grote bekendheid.

Van handel naar orgelbouw

Flentrop was naast het orgelspel ook bijzonder geïnteresseerd in het instrument zelf en specifiek in de bouw ervan. In 1903 opende hij in Koog aan de Zaan een piano-, orgel- en muziekhandel. Voordien was het oude schilderbedrijf nog zijn bron van inkomsten. De reden dat Flentrop zijn bedrijf oprichtte, had te maken met de verbouwing van het orgel in de Westzijderkerk. Bij de ombouw had het orgel een geheel andere klank gekregen, iets waar Flentrop zo op tegen was. Naast onderhoudswerk, restauraties, verplaatsingen en uitbreidingen van orgels kwam ook orgelbouw aan bod. In 1906 had Flentrop een orgel laten bouwen voor op een boot tijdens de waterfeesten in Zaandam. Samen met het zangkoor ’Daniel de Lange’ begeleid door orgelspel, konden de toeschouwer genieten van muziek. Flentrop won er de 2^e prijs mee.

Flentrop maakte op zijn eigen pand reclame, zoals hier opgenomen op een prentbriefkaart van ± 1920 (Gemeentearchief Zaanstad)

De zaken gingen goed en omdat ruimtegebrek dreigde, verhuisde het bedrijf in 1906 naar de Westzijde 57 in Zaandam. Daar zit vandaag de dag nog steeds het kantoor en de pijpenmakerij.

In de volgende jaren ontwikkelde Flentrop zich als een groot voorstander van de historische orgelbouw. Hij schuwde het echter niet om daarbij moderne hulpmiddelen toe te passen. Flentrop zocht naar het geheim van de oude orgelmakers om daarmee zo dicht mogelijk bij het oude, in zijn ‘oren’ authentieke geluid te komen. Ondertussen ging het met de orgelfabriek, zoals de zaak van Flentrop werd genoemd, goed. Landelijk kreeg Flentrop brede bekendheid omdat hij vanaf de jaren twintig regelmatig op de radio te horen was met zijn orgelspel.

Actief leven

Naast de orgelbouw was Flentrop ook zeer actief op allerlei andere terreinen die te maken hadden met muziek. Zo was hij directeur van een aantal zangverenigingen en kapellen en in 1925 werd hij de voorzitter van de pas opgerichte Protestantse Orgelbouwersbond Nederland. Die bond stelde zich ten doel het bevorderen van de orgelbouw en deze als werkelijke kunst in aanzien te doen stijgen.

In 1936 vierde Flentrop het feit dat hij vijftig jaar daarvoor als organist werd benoemd. Dat was nog in de kerk te Koog aan de Zaan alwaar hij ook het zangkoor ‘Daniel de Lange’ oprichtte. Het koor bestaat overigens nog steeds.

Het orgel waarmee Flentrop in Parijs de Grand Prix won hangt nu in de Grote Kerk te Naarden.
(foto Beeldbank Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)Flentrop schreef regelmatig in voor tentoonstellingen. Op de Wereldtentoonstelling van Parijs in 1937 verwierf Flentrop de Grand Prix voor orgelbouw. Dit leverde het bedrijf veel nieuwe opdrachten op en er werd ook reclame gemaakt met de prijs. Het orgel dat voor de Wereldtentoonstelling was gebouwd werd in 1938 ingebouwd in het koor van de Grote Kerk in Naarden. Daar wordt het onder meer gebruikt bij de jaarlijkse uitvoeringen van de Matthäus Passion.

Flentrop werkte tamelijk lang door. In 1940, toen Flentrop 73 jaar oud was, nam zoon Dirk Andries de zaak over. Dirk had al enige jaren de nodige ervaring opgedaan bij verschillende buitenlandse orgelbouwers en was zodoende geen onbekende meer in de orgelbouw. In 1943 vierde Flentrop het feit dat hij vijftig jaar als organist verbonden was aan de Westzijdekerk in Zaandam. Direct na zijn pensionering als organist in de kerk werd hij de vaste organist van het bejaardenhuis in Purmerend waar hij zijn laatste dagen doorbracht.

Overlijden

Op 12 december 1950, net voor zijn 84^e verjaardag, overleed Flentrop in het rusthuis in Purmerend. Hij werd begraven in het graf waar eerder zijn vader en moeder waren begraven op het kerkhof bij de Kogerkerk in Koog aan de Zaan. Het graf ligt direct tegen de kerkmuur en is gedekt met een eenvoudige hardstenen zerk. De zerk maakt deel uit van een stuk zerkenvloer die hier nabij de kerk ligt. In 1958 werd ook de vrouw van Flentrop hier bijgezet. Op de zerk werd een eenvoudige metalen plaat aangebracht met daarop de namen van Flentrop en die van zijn vrouw, alsmede hun geboorte- en sterftejaren. De ingehakte namen van zijn ouders zijn vandaag de dag wat minder goed leesbaar.

Op de zerk voor zijn ouders is eenvoudigweg een tekstplaat aangebracht.

In de jaren zestig en zeventig werden op het kerkhof nog enkele bijzettingen in bestaande graven gedaan en nadien is het kerkhof gesloten.

Overigens werd het orgel waar Flentrop jaren op speelde en dat naar zijn mening niet voldeed, in 1976 door zijn eigen bedrijf gerestaureerd naar de oorspronkelijke opzet van Duyschot. Daarna klonk het orgel weer zoals Flentrop het bedoelde.