Een klein wierdedorp even ten noorden van de spoorlijn Groningen - Delfzijl ter hoogte van Appingedam. In de tweede helft van de twaalfde eeuw werd hier een kerk gebouwd, die men wijdde aan Maria. De kerk is voorzien van een zogenaamde dakruiter, waarin een luidklok hangt, die in 1694 werd gegoten. Ooit bezat de kerk een toren. Deze echter stortte in tijdens het luiden bij de begrafenis van stadhouder Ernst Casimir.
In een resolutie der Heren Gedeputeerden van Stad en Lande van 4 juli 1665 lezen we:
ALSO DOOR HET LUIDEN VAN DE KLOCKE TOT OOSTERWYTWERT OVER HET DROEVICH AFSTERVEN VAN SYN FURSTEL. DOORLUCHTICHEIT DE HEERE STADTHOUDER DE TOORN ALDAAR IS COMEN OM TE VALLEN, HEBBEN DE HEEREN GEDEP. DEN GOET GEVONDEN DE COMMYS ENGELBARTS TE LASTEN OM DESELVE WEDEROM TE LATEN MAACKEN, MITS DAARIN NIET EXCEDERENDE DE SOMMA VAN HONDERT DALER.
In 1411 werd hier het Huis van Oosterwijtwerd gesticht door Focke Ukena, hoofdeling te Leer uit een Oost-Fries adellijk geslacht. Door zijn huwelijk met Hiddeke van Wijtwerd verwierf hij zich aanzienlijke goederen en borgen, waaronder die van Oosterwijtwerd. Eén van zijn drie dochters, Ulske Ukena, trouwde met Unico Ripperda van Farmsum en omdat zij alleen kinderen kregen, kwamen de goederen van de Ukena's in bezit van de Ripperda's.
De Ripperda's kunnen we onderscheiden in drie familietakken, te weten de Farmsumer tak, de Oosterwijtwerder tak en de Winsumer tak. Hadden ze plaatselijk gezag, in de Ommelanden speelden ze niet zo'n grote rol. De Winsumer tak mag zich verheugen in de kleurrijke en opportunistische Johan Willem Ripperda (1680-1737). Hij bracht het tot eerste minister van het Spaans koningspaar. Met Alida Ernestina Ripperda (1738-1766) sterft de Winsumer tak uit. Toen Hero Maurits Ripperda van Farmsum in 1681 stierf, vond de Farmsumer tak een geruisloos einde. De Oosterwijtwerder tak verdween met het overlijden van Margaretha Elisabeth Ripperda in 1738. Zij was de laatste van dit geslacht.
Niet slechts op burgerlijk terrein, ook op het terrein van de kerk liet de adel zijn macht gelden. Vele zaken in en aan de kerk van Oosterwijtwerd herinneren aan de Ripperda's. Boven de ingang in de westgevel van de kerk bevindt zich een zandstenen wapen van Ripperda, heer van Oosterwijtwerd. In de kerk een zogenaamde herenbank voorzien van hun wapenschild, een Avondmaalsbeker met hun wapen en hun wapen op de bel onder aan de collectezak.
Was het koor van de kerk voor de Reformatie ruimte voor het altaar en de geestelijkheid, na de Reformatie zien we hoe die ruimte in andere handen overgaat. Het wordt de plek voor de herenbanken en de graven van de plaatselijke adel.Onder de vloer van het koor van de kerk ligt aan de noordkant de grafkelder van de Ripperda's. Vier leden van dit geslacht liggen hier begraven.
In het koor bevindt zich de zandstenen epitaaf van Gijsbert Herman Ripperda, die overleed in 1695. De Latijnse tekst luidt in vertaling:
TER EEUWIGE HERINNERING AAN DE ZEER ILLUSTERE EN AANZIENLIJKE GIJSBERT HERMAN, BARON RIPPERDA, HEER VAN OOSTERWIJTWERD EN AANGRENZENDE DORPEN, DIE DE HOOGSTE AMBTEN EN AANZIENLIJKE OPENBARE AMBTEN IN DEZE STAAT IN BINNEN- EN BUITENLAND HEEFT BEKLEED MET DE HOOGSTE LOF. WEDEROPBOUWER VAN
KASTEEL OOSTERWIJTWERD. DEZE KERK EN NABURIGE KERKEN, DIE DOOR OUDERDOM VERVALLEN WAREN. HELPER VAN ALLE ZEER ARMEN, DIE OM HULP VROEGEN.
ONDER ZIJN VOOROUDERS TELT HIJ HAIO RIPPERDA EN TEVENS AANZIENLIJKE VOORVADEREN, BUITENGEWOON DOOR VROOMHEID EN VOORTREFFELIJKHEID BIJ HET OPBOUWEN VAN KERKEN EN BORGEN, EN UITBLINKEND SINDS ZES EN MEER EEUWEN TERUG, WAARVAN DE KERK VAN TJAMSWEER EN HET ZEGEL VAN RUDOLF, BISSCHOP VAN MUNSTER, GETUIGE IS.
HEBBEN JOSINA MARIA, DOCHTER VAN MAURITS, UIT HETZELFDE SCHITTERENDE GESLACHT DER RIPPERDA'S ZIJN ECHTGENOTE ETC . EN MARGARETA ELISABETHA, ZIJN ENIGE NOG IN LEVEN ZIJNDE DOCHTER, GETROUWD MET UNICO, BARON RIPPERDA, HEER VAN WELDAM EN OLDAMBT EN VAN DE TWENTEN IN OVERIJSSEL, NA HET BEKLEDEN VAN ANDERE EREAMBTEN IN DE STAAT, DIT MONUMENT IN DROEFHEID LATEN OPRICHTEN.
HIJ LEEFDE 56 JAREN. HIJ STIERF 13 JULI 1695
Daarnaast treffen we een drietal rouwborden aan. Rouwborden werden gemaakt na het overlijden van de borgheer of één van de leden van zijn gezin. Het bord werd dan opgehangen boven de entree van de borg, het kasteel. Na de rouwperiode kreeg het bord een plaats in de kerk. Een blijvende herinnering aan de overledene. Waren de oudste borden vrij sober, jongere exemplaren tonen een overdaad aan doodssymboliek: schedels, beenderen, zandlopers, zeisen, omgekeerde toortsen etc.
Uiteraard waren de boorden voorzien van de naam van de overledene, de titels, de ambten, de gebieden waarover de scepter werd gezwaaid, de kerken, waarvan de overledene collator was (collatierecht was onder andere het aanwijzen van een predikant) was, datum van geboorte en datum van overlijden. In de kwartieren trof men dan de wapens aan van de families, waarvan men afstamde.
De rouwborden van Oosterwijtwerd behoren toe aan: Carol Victor Ripperda, die op 16 mei 1686 stierf op 14 jarige leeftijd, Elisabeth Sophia Ripperda, die op 18 juni 1695 stierf op 26 jarige leeftijd en Margaretha Elisabeth Ripperda, die op 23 februari 1738 stierf op 71 jarige leeftijd.
Het laatste rouwbord heeft als bijzonderheid ook nog de tekst: "obiit 29 dec.1719" (= zij overleed 29 december 1719). Misschien is dit een overgeschilderd rouwbord, dat aanvankelijk bedoeld was voor Josina Maria Ripperda, de moeder van Margaretha Elisabeth, die overleed op 29 december 1719.
