Wellicht dat u, net zoals ik, regelmatig hebt rondgelopen op een begraafplaats met enige aandrang. Op veel begraafplaatsen rest dan vaak alleen burgerlijke ongehoorzaamheid... Grotere begraafplaatsen kennen evenwel nette toiletgebouwtjes of toiletblokken bij aula of poortgebouw. Net en modern comfort dat voor veel bezoekers onmisbaar is. Maar ook op kleinere begraafplaatsen en kerkhoven was behoefte aan een fatsoenlijke gelegenheid voor de toiletgang van kerkgangers of begraafplaatsbezoekers. Veel van die gelegenheden zijn dan ook tegen een kerk of toren gebouwd of ze zijn opgenomen in het lijkenhuisje. In sommige gevallen vraag je wel eens af hoe men tientallen jaren geleden nou aankeek tegen het idee dat iemand hooguit een halve meter van een graf zijn behoefte deed! Toch kennen nog tientallen begraafplaatsen en kerkhoven een pisbak of kakdoos. Veel van die gelegenheden zijn in onbruik geraakt omdat het wellicht niet meer op prijs werd gesteld of juist gewoon omdat de stank te erg werd.
Na een aantal wat onkiese pisbakken die open en bloot nabij kerkgebouwen stonden, dit keer een meer gekuiste pisbak. Op de gemeentelijke begraafplaats van Littenseradiel in Wommels staat een eenvoudig bakstenen huisje. Het is geen typisch lijkenhuisje, maar meer een gebouwtje voor de doodgraver, functioneel als die kunnen zijn. Aan de voorzijde bevat het gebouw een dubbele deur en in de zijgevels zijn een tweetal bovenramen aangebracht. Het gebouwtje dat op een rechthoekig grondvlak staat, is voorzien van een met pannen belegd schilddak. Het huisje staat aan een breed voorplein, van de begraafplaats gescheiden door een hoge haag. Voor wie hoge nood heeft en zich stiekem naar de achterzijde van het gebouwtje begeeft, komt tot zijn verrassing oog in oog te staan met een pisbak. De kleine open ruimte is voorzien van een eenvoudige porseleinen pisbak met daaronder een afvoer. Waterspoeling ontbreekt.
Naast deze kleine open ruimte is er in de achtergevel nog een ruimte. Deze met een deur afgesloten ruimte bevat misschien wel het damestoilet. Maar of de dames hier hun behoefte kunnen doen blijft onduidelijk want de deur blijkt afgesloten. Dan toch maar…
Dit artikel verscheen eerder in de nieuwsbrief van april 2010
