De toren op de gemeentelijke begraafplaats Oud Leusden is geen onbekende voor wie regelmatig voorbij Amersfoort over de A27 raast. Op een prentbriefkaart van rond 1910 wordt die toren aangeprezen als 'de oudste toren van ons land'. Of dat ook werkelijk het geval is.... De toren maakte ooit onderdeel uit van een kerk, die rond het jaar 1000 voor het eerst werd vermeld. De bakstenen toren werd in de dertiende eeuw gebouwd tegen een tufstenen romaans schip dat in de negentiende eeuw werd gesloopt. Alleen de toren bleef staan. Maar de oudste toren?
De toren van de kerk in het Limburgse Voerendaal stamt waarschijnlijk al uit de elfde eeuw. Het is overigens de enige kerk in Nederland die door een paus is ingezegend, namelijk paus Leo IX. Ook de onderbouw van de toren van de hervormde kerk in het Gelderse Valburg bestaat uit tufstenen blokken uit de elfde eeuw. Maar misschien werd de toren in Leusden ten tijde van de uitgave van de kaart wel gezien als de oudste losstaande toren van Nederland. Wie zal het zeggen? In het Gelderse Ewijk in ieder geval niemand. De kerk daar is verdwenen (gesloopt in 1918, na in 1833 grotendeels te zijn vervangen), maar net als in Leusden is men blijven begraven rond de toren. Het onderste deel van de toren in Ewijk stamt uit de twaalfde eeuw en is daarmee mogelijk een eeuw ouder dan de toren in Leusden.
In 1826 werd de St. Antoniuskerk in Leusden wegens bouwvalligheid gesloopt en werd de doorgang van de toren naar het schip dichtgemetseld. Diverse afkomende materialen werden hergebruikt bij de nieuwbouw van de dorpskerk in het buurtschap Bavoort, waar intussen het zwaartepunt van het dorp Leusden was komen te liggen. De toren in Leusden staat dus al bijna 200 jaar los. De verschillende bouwfasen van de toren zijn overigens duidelijk waarneembaar. De onderste geledingen van kloostermoppen zijn in zogenaamd Vlaams verband gemetseld, waarbij alle lagen bestaan uit kop-strek-kop-strek.
Na de sloop van de kerk bleef men op het kerkhof begraven en ook de ruimte binnen het voormalige schip werd gebruikt. De omtrek van de kerk is tegenwoordig met kettingen aangegeven. Vóór de toren ligt op een lager niveau de uitbreiding van de begraafplaats.
