Op de hei bij het Gelderse Gorssel werd in 1785 een graftombe gebouwd voor de patriot Johan Derk van der Capellen. Zijn anonieme pamflet in 1781 "Aan het volk van Nederland" veroorzaakte veel opschudding. Hij pleitte voor afschaffing van verplichte drostendiensten door de boeren en hij ondersteunde de onafhankelijkheidsstrijd van de Verenigde Staten van Amerika.
Het begraven van leden uit aanzienlijke families buiten de kerk was nieuw in Nederland en maakte onderdeel uit van de strijd en sterke tegenstellingen die er in de maatschappij waren tussen patriotten en orangisten. De strijd om meer democratie ging zelfs met geweld gepaard. Enkele jaren na de aanleg van dit familiegraf werd het in 1788 door orangisten met een bom vernield.
Verwoeste graftombe in GorsselNa de aanslag op het grafmonument verschenen er verschillende gravures met daarop een tekst van Willem Hendrik Sels, een vurig patriot en jurist, maar hij interesseerde zich vooral voor de dichtkunst.
[Tekst eerste gravure]
De ridder was deze aarde en all'haar' omslag moê.
Zal hier zich zijn sterlijk deel in deze kuile ontbinden?...
ô Boomen! ruischt het dan een' zoeten slaapzang toe!
Maar neen. - zie, hoe de wrok met kruid en lont zich wapen...
Wie stuit een raasernij, die God noch mensch ontziet?
Te rugge onedel volk!... laat nêerlandsch ridder slaapen.
En weiger aan zijn link het recht der dooden niet.
[Tekst tweede gravure]
Ziet hier nu 't noodlot van capelle's heiligdom!....
Uw haat is als een vloed, die dammen beukt en dijken..
Zo barst een Etna los en wringt paleizen om....
Ò schande voor onze euw- voor land en maatschappijen,
Dat zo veel wroks besta- zo vuig een haat verschijn'!...
Hier zou caligula, om s' ridders noodlot, schreien,
En sÿracuse's beul met hem bewoogen zijn.
Hoe zwaar de dichter Sels het lot van de overleden Van der Capellen zag, blijkt uit de slotregels van het gedicht waarin zelfs de wreedsten der aarde medelijden zouden krijgen met Van der Capellen. Caligula, die bekend staat als een van de bruutste Romeinse keizers, zou huilen om wat er gebeurd was met het grafmonument. En ook de beul van Syracuse, een Siciliaanse martelares die weigerde offers te brengen aan de Romeinse goden en keizer, zou medelijden met hem hebben. De dichter had weliswaar moeite om het vernielen van het grafmonument in het juiste perspectief te zien, maar het geeft wel aan hoe hoog de sentimenten opliepen tussen de tegenstanders.
Beide gravures zijn van De Wit en Jonxis, naar J.A. Kaldenbach.
