Na lijkenhuisjes en urinoirs in deze rubriek geven we de komende tijd aandacht aan een ander belangrijk element op begraafplaatsen: hekken en dan met name toegangshekken.Een toegangshek is een opening in een afrastering die dient om een terrein af te scheiden van het naburige land. Zo’n hek heeft meestal de functie om dieren en personen weg te houden van een stuk grond. Dat kan om verschillende redenen, bijvoorbeeld om te voorkomen dat wilde dieren de oogst opeten. Voor het buitensluiten van derden en het reguleren van de toegang is een opening van groot belang.
Ook op kerkhoven en begraafplaatsen speelden verschillende redenen om een toegangshek met aansluitend hek aan te leggen. Het omgeven van een kerkhof met een muur en de opening van een rooster of tourniquet had meerdere functies: men hield loslopend vee van het kerkhof, wat immers gewijde grond was. Tevens gaf men hiermee aan dat achter het hek een andere wereld betreden werd. In de middeleeuwen was dat vaak ook een vrijwereld omdat op de kerkelijke grond andere regels golden dan daarbuiten. Het rechtssysteem had vaak geen macht achter de muur van het kerkhof.
In de 19de eeuw werden begraafplaatsen buiten de bebouwde kom aangelegd en daar waren andere afrasteringen en dus ook andere toegangshekken nodig. Hagen of schuttingen dienden wel nog steeds van een toegangshek voorzien te worden. Hout was daarvoor een gemakkelijk materiaal, maar metaal –smeed- of gietijzer- bleek uiteindelijk duurzamer. Ook baksteen werd veelvuldig toegepast, maar dan om het toegangshek aan op te hangen. Bij veel hekken werd ook natuursteen toegepast, ook al was het alleen maar in de stopper in het midden om het hek vast te zetten. Na 1830, tegelijk met de aanleg van veel nieuwe begraafplaatsen, brachten ijzergieterijen voorbeeld- of modelboeken op de markt waarin ze hun producten toonden. Bestellen werd eenvoudig. Het fijnere smeedwerk zou door deze opmars van gietijzer bijna verdwijnen.
Veel houten hekken vinden we niet meer bij begraafplaatsen en ook veel oude ijzeren hekwerken zijn verdwenen of gestript van hun onderdelen. In de volgende nieuwsbrieven passeren uiteenlopende toegangshekken de revue zodat een indruk ontstaat wat er allemaal nog aan bijzondere (of minder bijzondere) exemplaren te vinden is op Nederlandse dodenakkers.
