De beuk is – naast de taxus (eigenlijk een struik) - misschien wel de meest voorkomende boom op onze begraafplaatsen.
De Latijnse naam is Fagus sylvatica . Fagus is afgeleid van het Griekse phago dat ‘eten' betekent. De beukennootjes zijn voor mens en dier eetbaar. Rauw zijn ze voor de mens echter giftig, dus je moet ze roosteren. ‘Silvatica ’betekent ‘van het bos’.
Hij kan ruim 40 meter hoog worden en is makkelijk herkenbaar aan zijn gladde, ietwat grijzige stam. De knoppen zijn ook makkelijk te herkennen aan de langwerpige spitse vorm. De boom leeft in symbiose met een schimmel bij zijn wortels. (Bij het planten van een beuk wordt dan ook altijd aanbevolen wat van deze schimmels in de vorm van beukenbladaarde toe te voegen.)
Hij wordt aangeplant als haag of boom, en als boom zijn er verschillende vormen: hoogstam, zuilvorm, treurvorm.
Veel rode beuken zijn geënt en op de entvergroeiing met de onderstam ontstaat de kenmerkende verdikking of 'olifantsvoet'.
Met als special de Rode beuk, ook vaak in treurvorm. In de 18de eeuw al erg populair omdat het een statussymbool was: je hoorde er als landgoedeigenaar of villabewoner pas echt bij als er een rode beuk in je tuin stond. Dus werd hij ook aangeplant in de tijd dat onze parkbegraafplaatsen werden aangelegd. En dan vaak op die plekken waar de wat duurdere klassen graven lagen.
De treurbeuk - naast de treurberk - is ook veel toegepast. Op monumentale leeftijd strekken de takken zich als een kathedraal uit en omarmen het grafmonument waar het in veel gevallen is bij geplant als grafbeplanting. Zo kregen op begraafplaats Crooswijk in Rotterdam veel graven van de grote reders een treurbeuk achter het graf geplant.
Beuken kunnen 200-300 jaar oud worden. Op Crooswijk staat een rode beuk van voor 1832 toen Crooswijk nog een buitenplaats was. Een bordje bij de boom vertelt bezoekers dit bijzondere verhaal. En de boom is onderdeel van de bomenwandeling die is uitgezet op de begraafplaats.
De dikste beuk van Nederland staat op de begraafplaats Meipoorthal in Doesburg.
De zgn. ‘boomboeketten’ zijn ook interessant: om snel effect te bereiken en een grote kroon werden meerder exemplaren in 1 plantgat of dicht bij elkaar geplant. Sommige dikke beuken worden ervan verdacht oorspronkelijk uit meerdere exemplaren te bestaan.
Beuken zijn erg gevoelig voor plotselinge droogte door bijv. graafwerkzaamheden (ruimingen!) in de wortelzone. Plotselinge blootstelling aan de zon geeft schorsbrand.
Feit is dat veel monumentale beuken aangetast zijn door zwammen en dus binnen afzienbare tijd zullen verdwijnen. Ter vervanging zouden er nu al nieuwe exemplaren geplant kunnen worden.
In onze taal heeft de beuk ook een plekje: ‘De beuk erin’: er hard tegenaan gaan.
Loopt u bij onweer op een begraafplaats let dan op waar u gaat schuilen.Een tip van de Duitsers bij onweer: 'beuchen soll mann seuchen, eichen soll mann weichen”, oftewel: onder een beuk kan je schuilen bij onweer, een eik moet je vermijden- die zou de bliksem juist aantrekken…
Kijk voor de mooiste monumentale beuken ook eens op: www.monumentaltrees.com
