* Wagenborgen 20 januari 1865 - † Appingedam 9 februari 1954
Ooit was Appingedam, stadje van de hangende keukens boven het Damsterdiep, het middelpunt van Fivelingo, havenstad van betekenis, centrum van binnen- en buitenlandse handel. Stad ook van kerken en kloosters; namen van straten en bruggen houden de herinnering levend. Delfzijl en met name de stad Groningen overvleugelden langzaam maar zeker deze oude stad. Het oud-christelijke symbool van de pelikaan wier jongen haar tot bloedens toe in de borst pikken, wapen van de stad, lijkt van toepassing op het oude Appingedam en de jongere plaatsen Groningen en Delfzijl. Maar het begin van de 20e eeuw werd een tijd van nieuwe bloei voor de stad: cultureel en industrieel. Industrieën schoten als paddestoelen uit de grond: steenfabrieken, zuivelfabriek, gasfabriek, strokartonfabrieken, vlasfabriek, trailerfabriek, confectiefabriek, en niet op de laatste plaats de Bronsmotorenfabriek, met name in de scheepvaartwereld een begrip.
Jan Brons
Geboren te Wagenborgen, leerde Jan Brons bij zijn vader timmeren en metselen. Op 17- jarige leeftijd ontwierp Jan Brons de nieuwe kerk en toren van Wagenborgen in Waterstaatsstijl. Naar dat ontwerp werd de kerk ook gebouwd. Maar grotere belangstelling had hij voor het ontwerpen en bouwen van landbouwmachines. Samen met zijn vader, die weliswaar van origine timmerman-aannemer was, dreef hij een dorsmachinefabriek in Wagenborgen.De petroleummotor wekte zijn belangstelling. En al tegen het eind van de 19e eeuw verkocht hij door hem ontworpen vergassermotoren. Daarna volgden experimenten met het dieselsysteem, resulterend in de ontwikkeling van de ruw-oliemotor, waarbij het inspuitingsmechanisme werd vervangen door het verstuiverbakje, en de Bronsmotor was geboren. In 1906 volgde in Appingedam de oprichting van de Bronsmotorenfabriek. Bronsmotoren treffen we o.a. aan in kustvaarders, binnenschepen en gemalen.
In 1908 werd Jan Brons ridder in de orde van Oranje Nassau, in 1947 volgde de bevordering tot officier in diezelfde orde. In 1954 overleed hij en werd begraven op Rusthof in Appingedam.
Literatuur
- 'Uit de geschiedenis van Appingedam', J. Dik; Van Gorcum, Assen (1956)
- 'Nieuwe Groninger Encyclopedie'; REGIO-Projekt Uitg, Groningen (1999)
- 'Op het Erf der Vaderen', H. Doornbos en G. de Fijter; Drukkerij de Vries, Delfzijl (1983)
