In 1910 werden ten oosten van Eibergen bij het dorpje Rekken de "Rekkense Inrichtingen tot de Verpleging van Zwakzinnigen" gesticht. De inrichtingen lagen in landelijk gebied niet ver van de Duitse grens. Langs de Dr. W.L. Slotlaan, Van Ouwenallerlaan, Kalverlaan en nog enkele straten, verrezen vanaf 1913 verschillende gebouwen, waaronder woningen, een boerderij, werkplaatsen, scholen, kantoren, garages en andere facilitaire voorzieningen zoals een zwembad en zelfs een begraafplaats.
Overzicht van een aantal grafmonumenten op de begraafplaats.Een van de meest bekende patiënten die ooit in de Rekkense Inrichtingen werd verpleegd was Gerrit Achterberg. In 1937 had hij in een vlaag van verstandsverbijstering zijn hospita doodgeschoten. Achterberg werd ontoerekeningsvatbaar verklaard en ter beschikking gesteld aan de regering (tbr). Dit betekent dat iemand dwangverpleging moet ondergaan totdat zijn psychiaters hem genezen verklaren. Die dwangverpleging onderging Achterberg in de Rekkense inrichtingen. Hij schreef gedurende de tijd dat hij daar zat de bundel "Blauwzuur", ook bekend onder de werktitel Asyl. In 1943 kreeg Achterberg proefverlof maar pas in 1955 werd zijn tbr opgeheven.
In de loop van de tijd werd de naam van de Rekkense Inrichtingen veranderd in de Van Ouwenaller Vereniging (VOV). Deze vereniging hield zich bezig met zorgverlening aan moeilijk opvoedbare minderjarigen, zwak begaafden, geestelijk gestoorde delinquenten en verslaafden. Verschillende vormen van dienstverlening werden in de afgelopen jaren van de vereniging afgesplitst en als zelfstandige instituten voortgezet, ondermeer in Rekken maar ook daarbuiten. De VOV werd daarmee een koepel waaronder de andere instellingen werkten.
In 2002 werd besloten de VOV geheel op te heffen en de onderliggende instellingen te verzelfstandigen. Het personeel van de VOV te Rekken werd elders ondergebracht en het vermogen geliquideerd. Alle onroerende zaken van zowel VOV als haar Steunstichting werden in de verkoop gedaan, waaronder ook de begraafplaats. De VOV gaf ARCADIS opdracht om de vastgoedportefeuille tijdelijk te beheren en vervolgens te liquideren. Nadat ARCADIS het vastgoed eerst intern had aangeboden aan de gelieerde instellingen, overige huurders en gebruikers werd het daarna op de vrije markt aangeboden.
Begraafplaats te koop
Het gebeurt niet elke dag dat een begraafplaats te koop wordt aangeboden. De media sprong er in de zomer van 2002 dan ook bovenop. Lokale, regionale en zelfs landelijke kranten, alsook RTL5 maakten melding van dit in de ogen van leken toch wat bizarre aanbod. Toch is een begraafplaats net als vele andere percelen een onroerende zaak die, mits de regels van de Wet op de lijkbezorging in acht worden genomen, overgedragen kan worden aan derden.
Bericht op pagina 3 van de Provinciale Zeeuwse Courant van 8 augustus 2002.
Het probleem met deze begraafplaats was echter dat de VOV deze in eerste instantie wilde verkopen zonder graven. Daarmee zou zij dus feitelijk geen begraafplaats verkopen maar een perceel bosgrond, met als voormalige bestemming begraafplaats! De eerste belangstellende gaf juist te kennen het niet nodig te vinden dat de begraafplaats geruimd werd. Hij wilde de begraafplaats juist behouden. In de buurt zag men het idee van de VOV niet zo zitten en men is dan ook gaan kijken of het mogelijk was de begraafplaats te behouden. Dat lukte want in 2003 kocht de familie Weenink, wonend aan de Slotlaan, de begraafplaats. Nadat de familie de begraafplaats gekocht had, nam deze direct het initiatief tot de oprichting van de stichting begraafplaats Rustoord. De stichting is vervolgens met tal van vrijwilligers het beheer gaan voeren over de begraafplaats. Dat laatste was hoog nodig want er was zeker al in geen twintig jaar onderhoud gepleegd op de begraafplaats.
Rustoord
De begraafplaats aan de Van Ouwenallerlaan is landelijk gelegen en door bossen omgeven. De ingang van de begraafplaats wordt gevormd door een eenvoudig houten hek, rustend tussen twee bakstenen pilaren. Op de zijkanten van de pilaren is een klein kruis geverfd. De naam van de begraafplaats is ook op de pilaren vermeld. Het woord "RUST" op de linker- en het woord "OORD" op de rechter pilaar.
Het toegangshek met daarop de naam van de begraafplaats.
Links van het middenpad kwam men op een ander klein gedeelte, geheel omgeven door naaldbomen. Tussen de bomen staan nog enkele stenen met bijzondere teksten. Hier ligt onder andere het graf van de laatste persoon die hier begraven werd: Erica van Buiren-Tonnies, geboren op 7 april 1902 en overleden op 13 mei 1988. Haar man Kurt, overleden in 1971 en een kind dat reeds in 1945 stierf, liggen hier ook begraven. Hoewel de begraafplaats volgens bronnen reeds in 1981 officieel gesloten is, werd de begrafenis in 1988 toch toegestaan.
De begraafplaats werd in 1918 in gebruik genomen en was bedoeld voor pupillen, medewerkers en hun familie. In totaal telt de begraafplaats 77 graven, maar vermoedelijk zijn het er meer.
Een van de grafmonumenten voor het personeel, in dit geval voor beamte Willem Florus Pelle die in 1920 overleed.
De tuin van de kerk van de Rekkense Inrichtingen grenst direct aan de begraafplaats. De kerk is nu als woning in gebruik. De omgeving en de begraafplaats laten een prachtige variatie zien aan bomen en struiken, zoals sparren, hulst, rode beuk, haagbeuk, acacia, coniferen, laurier en inlandse eik. Maar zoals al gezegd, het onderhoud liet rond 2003 behoorlijk te wensen over.
Stichting Begraafplaats Rustoord te Rekken
Na jarenlange stilte kwam er dan eindelijk weer aandacht voor Rustoord en dat verdiende deze bijzondere plaats ook wel. Immers dergelijke begraafplaatsen zijn in Nederland niet zo vaak aan te treffen. De huidige gemeente Berkelland heeft het begraafplaatsje dan wel niet aangewezen als gemeentelijk monument, maar heeft wel op andere wijze meegewerkt aan de plannen van de stichting.
Die stichting heeft hard aan de weg getimmerd om de begraafplaats weer in oorspronkelijke staat te herstellen. Hiertoe is met behulp van professioneel advies een meerjarenplan opgesteld waarbij vooral het groen de eerste tijd veel aandacht kreeg. In september 2003 werd de eerste open middag van de stichting gehouden waar belangstellenden geïnformeerd werden over de stand van zaken. Veel buurtbewoners, vrienden, familieleden en nabestaanden maakten gebruik van die gelegenheid om een kijkje te komen nemen. Zelf een enkele oud-bewoner van de inrichting was aanwezig. Het doel van die middag was ondermeer om vrijwilligers te werven en dat lukte aardig, waardoor er in de jaren daarna flink aan de begraafplaats gewerkt is. Vanaf 2004 zette de stichting verschillende activiteiten op touw, waaronder het terugzetten van de rododendrons en andere bomen en struiken. Vrijwilligers werkten ondertussen aan het vernieuwen van de poort en ook werden de houten bordjes op de graven vernieuwd.
Een van de vernieuwde tekstborden, in dit geval voor Pieter Kiewit, gestorven in 1918. Al met al kreeg de begraafplaats haar eigen aanzicht weer terug en kwamen de nu opgeknapte grafmonumenten weer goed in het zicht. Daarbij valt op dat er bij veel graven geen gewone natuurstenen banden rond het graf liggen, maar een rij keien. Dit geeft de graven een bijzonder aanzien.
Weer begraven
In het voorjaar van 2007 heeft de stichting aan de gemeente Berkelland verzocht om weer te mogen begraven op de begraafplaats. Dit is in juni 2007 door de gemeente toegestaan. Daarmee heeft de stichting in enkele jaren een aantal grote stappen vooruit gezet. Van een totaal verwaarloosde, gesloten begraafplaats, heeft men weer een fraaie plek gemaakt waar zelfs weer begraven kan worden. Er is ook een urnenveld aangelegd.
Wie geïnteresseerd is kan contact opnemen met de stichting.
Beheer: Stichting Begraafplaats Rustoord
Dr. W. Slotlaan 3
7157 AS Rekken
06 - 405 873 66
Literatuur & bronnen
- 'Te koop: begraafplaats voor tbs-patiënten', in: NRC Handelsblad, door Guido de Vries, 9 augustus 2002
- 'Kerkhof te koop, mag dat?', in: Tubantia, augustus 2002.
- 'Kerkhof Rekken mag blijkbaar gewoon in de aanbieding', in: De Gelderlander, 9 augustus 2002.
- Nieuwsbrieven Stichting Begraafplaats Rustoord (te downloaden op onderstaande website)
Internet
