De begraafplaats van de Hervormde Gemeente bevindt zich aan de westkant van het dorp. Hoewel de Minister van Binnenlandse Zaken al in 1827 een ambtelijke brief had uitgedaan aan alle provincies om per 1 januari 1829 te stoppen met het begraven binnen de bebouwde kom, duurde het nog tot 1869 voordat de kerkvoogdij van de hervormde gemeente Noordlaren zich ging bezig houden met het probleem van het stichten van een nieuwe begraafplaats. Door overlijden was er in 1867 een stuk land vrij gekomen, dat vergroot kon worden met een paar kleine aanpalende stukken, die de eigenaar wel kwijt wilde. In 1870 kon de koopakte worden getekend.
In het najaar van 1870 werd opdracht gegeven tot het graven van 2 zijsloten, een dwarssloot en een afwateringsslootje om het terrein. In het voorjaar van 1871 werd het terrein geëgaliseerd en in perken verdeeld. Er werden "5500 eiken potelings" uitgezet, die de beschermende buitenste singel zouden vormen. Later werd die singel uitgedund en kwam er een beukenhaag binnen die singel. Was er aanvankelijk een pad, dat voerde van de Zuidlaarderweg naar de begraafplaats, er werd later een met klinkers bestrate weg aangelegd.
In 1870 was de begraafplaats kleiner dan nu. De begraafplaats bestond toen uit dat gedeelte, dat rechts (dit is de noordzijde) ligt van het asfaltpad, dat de hoofdas vormt van de begraafplaats. Het schelpenpad aan die kant was toen het hoofdpad. Het terrein was verdeeld in vier grote perken. De twee perken aan de noord-oost zijde (A1 en A2) bevatten de oudste graven. De perken waren ingedeeld in 16 slagen, waarvan elke slag twaalf naast elkaar liggende graven bevatte. Al spoedig waren de eerste slagen verkocht en in handen gekomen van kapitaalkrachtige boerenfamilies. Daar treft men dan ook grafkelders aan, fraai bewerkte zerken en grote ijzeren hekken rond de graven. Deze nieuwe begraafplaats van kerkelijke signatuur kende een afdeling pastoriegraven, waarin we de graven tegenkomen van een aantal predikanten, die de hervormde gemeente van Noordlaren hebben gediend. De bekende orgelbouwer, organist en beiaardier Petrus van Oeckelen (1792-1878) ligt hier begraven.
De twee achterste perken kregen een andere bestemming. Eén perk (A4) werd bestemd voor wie het niet te breed hadden en niet konden kopen. Zij konden huren voor een periode van vijftien jaar, eventueel met verlenging van eenzelfde periode. Die graven werden dan voorzien van gietijzeren naamplaatjes of van houten bordjes met de gegevens van de burgerlijke stand. De meesten hebben die verlenging nooit aangevraagd. Het andere perk (A3) was bestemd voor wie de kosten van een begrafenis helemaal niet konden opbrengen. Zij werden begraven "van de Diaconie". Vooral dit "Diaconieperk" was al snel vol: 263 personen in 1894. In dit perk zijn veel kinderen begraven.
Vanwege ruimtegebrek moest al spoedig tot uitbreiding van de begraafplaats worden overgegaan. Aan de zuidkant kon een perceel worden bijgekocht en kreeg de begraafplaats zijn zuiver rechthoekige vorm. De nieuwe uitleg van 1895, gelegen aan de zuidkant van het huidige hoofdpad, was niet zo breed als het bestaande gedeelte, zodat de meest zuidelijk gelegen perken slechts acht graven per slag konden bevatten en geen twaalf. Opnieuw werd een perk (B2) bestemd voor "Diaconiegraven", terwijl de meest zuidelijk gelegen perken (C1 en C2) koopgraven zouden bevatten. Ruim 1400 mensen hebben op deze begraafplaats hun laatste rustplaats gevonden.
De begraafplaats, omgeven door een robuuste beukenhaag en geboomte, bereikt men via een soort "voorhof", bedoeld om de voertuigen uit de rouwstoet makkelijk te kunnen laten keren. Binnenkomend zien we dan een eenvoudig baarhuisje op één van de hoeken van de begraafplaats. Wie het middenpad afloopt, aan het eind daarvan rechtsaf slaat en doorloopt tot de hoek, komt bij het graf van Johan Fabricius. Enkele meters links daarvan ligt het graf van Prof.Dr. A.H.J. Prins.
In 2021 verscheen ‘Onder de klokslag van Noordlaren - De nieuwe begraafplaats 1871-2021’ na aanleiding van het 150-jarig bestaan van de begraafplaats.
Literatuur
- De Kleine Oosthoek; A. Oosthoek's Uitgeversmaatschappij Utrecht (1964)
- Nieuwe Groninger Encyclopedie; REGIO-Projekt Uitgevers Groningen (1999)
- P.A.C. Prins-Poorter Begraven in Noordlaren, een kleine historisch kerkhofsociologie (1993)
