Begraafplaatsen zijn niet direct de plaatsen waar je iemand naar toe stuurt om te genieten van een fraaie parkaanleg. Maar gelukkig zijn er steeds meer mensen die oog krijgen voor de fraaie begraafparken in ons land. Het zijn er niet honderden of duizenden, maar slechts een handvol, verspreid door het land. Ze zijn ontworpen met niet alleen de gedachte zoveel mogelijk ruimte te hebben voor graven, maar juist voor de nabestaande een troostende omgeving te bieden waar het groen een helende functie heeft.
Het poortgebouw van de Stille Hof gezien vanaf de buitenzijde.Eén van die begraafparken is te vinden in Hoogezand in de gemeente Midden-Groningen. Aan de Knijpslaan ligt daar `De Stille Hof', ontworpen in 1938 door tuinarchitect J. Vroom (1893-1958) uit Glimmen. De fraai ontworpen vijverpartijen met gazons laten het witte poortgebouw fraai uitkomen. Dit poortgebouw dateert eveneens uit 1938. Het in Engelse landhuisstijl opgetrokken gebouw bestaat uit een centraal gelegen poort met aan weerszijden vleugels. In de linker vleugel bevindt zich de woning van de beheerder, in de rechter vleugel zijn een aula en een kantoortje ondergebracht. Het gebouw is ontworpen door gemeente-architect M.J. Westerling (1890-1960).
Het poortgebouw gezien vanaf de begraafplaatszijde.
Poortgebouw
Het deels onderkelderde poortgebouw valt sterk op doordat men de muren wit heeft geschilderd. Bovendien is de kap bedekt met riet met oranje nokvorsten. Centraal boven de poort is een koperen dakruiter aangebracht met aan weerszijden galmgaten, beëindigd met een bol en slanke obelisk. De dakruiter was oorspronkelijk voorzien van een klok. Deze is echter in de Tweede Wereldoorlog weggehaald door de Duitsers. Sinds 2001 eeuw hangt er, dankzij een belangstellende bezoekster van de begraafplaats, weer een klok in de dakruiter.
Boven de halfronde poortopening is met ijzeren letters de naam `De Stille Hof' aangebracht. Wie onder de poort doorloopt, treft niet meer het originelehouten hekwerk in Amsterdamse school-stijl aan, maar een modern ijzeren hekwerk. Het oude was te zwaar en kon niet meer gesloten worden. In 1956 is de aula intern verbouwd waardoor de indeling van zowel de zuid- als westgevel is gewijzigd. In 2001 heeft men wederom enkele aanpassingen gedaan aan het aula-gedeelte. De entree is daardoor helaas niet meer in passende stijl.
De begraafplaats
Vanaf de Knijpslaan heeft men het idee een Engelse tuin te gaan betreden, maar eenmaal onder het poortgebouw door, vindt men een symmetrisch aangelegde begraafplaats. De ontwerper van de begraafplaats Jan Vroom Jr. heeft de begraafplaats ontworpen in een gemengde tuinstijl. Vroom kwam uit een familie van tuinarchitecten die al in het begin van de negentiende eeuw tuinen ontwierp voor Groningse herenboeren. Al op zeer jonge leeftijd maakte hij zijn eerste ontwerpen. Bekendheid verwierf Vroom Jr. met een tuin bij het Rijkskrankzinnigengesticht in Medemblik. In de jaren twintig en dertig was hij verantwoordelijk voor tuinen bij verschillende psychiatrische inrichtingen, zoals onder andere het Noordersanatorium te Zuidlaren. Naast deze activiteiten ontwierp Vroom ook de aanleg voor vele begraafplaatsen. Ook het Noorder Plantsoen in Groningen en de tuinen van de Hortus Botanicus in Haren zijn van de hand van Vroom.
Detail van een luchtfoto van rond 1950 waarbij de linkerzijde nog niet ontwikkeld is (foto Collectie Historisch Archief Midden Groningen).
Het ontwerp voor De Stille Hof uit 1938 bevat een centraal deel met vijvers aan de voorzijde en een symmetrische aanleg langs een laan die fungeert als lengte-as. Het oudste grafmonument stamt uit 1941. De begraafplaats is in de loop der tijd twee keer uitgebreid. Het linker gedeelte (zuidzijde) is in dezelfde stijl aangelegd en stamt van net na 1950, het rechter gedeelte (noordzijde) is in de periode 1995-1996 aangelegd.
Het oudste deel van de begraafplaats met poortgebouw is aan de voorzijde voorzien van langgerekte vijvers die liggen in gazons waarin diverse soorten bomen zoals de trompetboom, zuileik, berk en beuk zijn aangeplant. Samen met verschillende struiken en planten geeft de begraafplaats vooral in voorjaar en zomer een bijzondere aanblik. De symmetrisch aangelegde begraafplaats bevat een aantal zichtassen, waarvan de centrale zichtas, vanuit het poortgebouw, zicht geeft op een oorlogsmonument. Bij dit monument, met aan weerszijden een gemetselde stoep van vijf treden en een gemetseld muurtje waarachter een houten pergola, worden jaarlijks de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog herdacht. Vanuit het midden van de as lopen paden radiaalvormig uit en komen samen in een cirkelvormig pad dat rondom het centrale gedeelte van de as is aangelegd. Langs de paden liggen rijen zerken afgescheiden middels taxus- of thujahagen en diverse soorten struiken en bomen. Aan de noordzijde lopen de paden radiaalvormig door tot aan de nieuwe aanleg van 1995.
Blik over de formele middenas gezien vanaf het poortgebouw.
Begraafplaatsallee
Langs de Knijpslaan liggen naast De Stille Hof nog drie andere begraafplaatsen. Aan de zuidzijde ligt de Nederlands-hervormde begraafplaats uit 1668. Tegenover De Stille Hof ligt de oude gemeentelijke begraafplaats die stamt uit 1869. Verder langs de Knijpslaan, maar dan onderbroken door het na de Tweede Wereldoorlog aangelegde Nieuwe Winschoterdiep en de Rijksweg A7, ligt nog een Joodse begraafplaats. De Stille Hof en de Nederlands-hervormde begraafplaats zijn aangewezen als rijksmonument. Misschien had het een goed idee geweest om alle vier begraafplaatsen langs de Knijpslaan aan te wijzen als één groot begraafplaatscomplex. De gehele funeraire geschiedenis van Hoogezand en omgeving vind je hier namelijk langs een weg!
Literatuur & bronnen
- Monumenten in Nederland; Stenvert, Ronald e.a.; 1998; blz. 141
- Redengevende beschrijving uit Objecten Data Bank Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
