{seog:disable}Van oorsprong was het kerkhof de hof rond de kerk. Het was omsloten door een lage muur of soms een sloot of gracht met één of meerdere ingangen. Op het kerkhof liet de kerk mysteriespelen (afgeleid van het Latijnse ministerium of 'dienst') opvoeren, men hield er kermis op de dag van de herdenking van de kerkwijding en op die van de heilige aan wie de kerk was gewijd en men hield er markten. Kortom, het kerkhof was de aangewezen plek voor grote bijeenkomsten. Pas later werd er ook op het kerkhof begraven. Dat wil niet zeggen dat er geen activiteiten meer op het kerkhof plaatsvonden. Zo vergaderden de raadslieden en gilden van Utrecht tot in de vijftiende eeuw op de kerkhoven in de stad.
Duivelsrooster Delden.
Met het begraven op de kerkhoven ontstonden ook de problemen. Het gebruik van de grond direct rond de kerk verschilde weinig van daarbuiten. Mensen liet hun er hun vee grazen, droogden hun was op het gras en kinderen speelden er. Grafschennis was daarbij niet ongewoon. Tegen dit laatste werden 'dodenlantaarns' opgericht, die 's nachts hun licht lieten schijnen over het kerkhof. Tevens dienden ze voor het weghouden van de dolende zielen die geen rust hadden gevonden. Tegen het vee werd een ander middel ingesteld: het kerkhofrooster. Dit was een ondiepe put bedekt met een rooster, vergelijkbaar met de huidige wildroosters. Met name de varkens die op het kerkhof wroetten in de aarde, richtten grote schade aan.
Duivelsrooster bij de kerk in Borger.
In de middeleeuwen ontstond bij de mensen de vrees voor het Vagevuur en de Duivel. De Duivel werd destijds veelal voorgesteld met hoorns en bokkepoten. Mocht de Duivel het kerkhof willen betreden, dan zou hij met zijn poten blijven steken in het rooster. Al snel raakte de naam duivelsrooster ingeburgerd.
Door zijn ligging tussen de profane en de kerkelijke wereld, was het rooster een stukje niemandsland. In Schagen zou hiermee de neutrale positie van de kiezers worden getoond. Omdat de roosters de grens aanduiden tussen kerkelijke en wereldlijke macht, zijn vermoedelijk de meeste kerkhofroosters met de reformatie opgebroken, waarmee de grens tussen kerk en wereld aldus werd opgeheven.
Duivelsrooster in Havelte.Hoewel de roosters waarschijnlijk in elke Nederlandse plaats hebben gelegen, zijn er nog maar enkele bewaard gebleven. In het Drentse dorp Havelte vindt men aan beide zijden van de kerk nog duivelsroosters. Ook in Borger (Dr.) is nog een fraai exemplaar terug te vinden.
Roosters of restanten van roosters zijn er verder nog in Ruinerwold (Dr.) en Delden (O.). De roosters in Havelte en Ruinerwold zijn aangewezen als rijksmonument.
Literatuur
- Philippe Ariès; 'Het beeld van de dood'; Nijmegen, 1987.
- Dr. C. Cath van de Graft, 'Dodenbezorging en cultuur - De dodenbezorging bij de volken in Europa, inzonderheid in Nederland'; Amsterdam, 1947.
- H.L. Kok, 'Funerair Lexicon'; Stichting Crematorium Limburg, 2000
